عفونت دندان، مشکلی شایع در کودکان است که می تواند درد، ناراحتی و تب را به همراه داشته باشد. بسته به میزان عفونت، درمان های مختلفی مانند پالپوتومی، پالپکتومی، کشیدن دندان و استفاده از نگهدارنده و تجویز آنتی بیوتیک وجود دارد. عوامل مختلفی مانند پوسیدگی، ضرب دیدگی، بیماری های لثه، ضعف سیستم ایمنی و …، موجب ایجاد عفونت کمک خواهند شد. در صورت عدم درمان، عفونت می تواند به بافت های اطراف دندان و حتی به جریان خون سرایت کند در این مقاله می خواهیم به درمان عفونت دندان کودکان بیشتر بپردازیم.
عفونت دندان چیست؟
دهان انسان میزبان طیف وسیعی از میکروارگانیسم ها، به ویژه باکتری ها است. این باکتری ها به طور طبیعی در دهان زندگی می کنند و لایه ای به نام پلاک میکروبی را تشکیل می دهند. اما مسواک نزدن و نخ دندان نکشیدن، به مرور زمان منجر به انباشت پلاک و تبدیل آن به تارتار می شود. این لایه سفت و چسبنده، پناهگاهی امن برای باکتری ها فراهم می کند و زمینه را برای فعالیت مخرب آنها مهیا می سازد.
بیشتر بدانید: روند عفونی شدن دندان
عفونت دندان که به آن آبسه دندان هم می گویند، مشکلی شایع است که می تواند عواقب جدی برای سلامتی به همراه داشته باشد. اگرچه درد دندان ممکن است علامت اولیه و بارز باشد، اما عفونت های درمان نشده می توانند به سایر بخش های بدن سرایت کرده و منجر به مشکلات سلامتی بالقوه خطرناکی شوند. عفونت دندان در اثر ورود و تکثیر باکتری ها در ناحیه پالپ دندان (عصب و بافت دندان) یا در نوک ریشه دندان (آبسه پری اپیکال) ایجاد می شود.
دلایل عفونت دندان کودکان
عفونت دندان زمانی رخ می دهد که باکتری ها به پالپ دندان که بخش داخلی دندان است، نفوذ کنند. پالپ حاوی اعصاب و رگ های خونی است که در صورت عفونت، ملتهب و دردناک می شود. علل اصلی عفونت دندان عبارتند از:
- پوسیدگی دندان: پوسیدگی شایع ترین علت عفونت دندان است. باکتری ها در دهان از قند و نشاسته موجود در غذا تغذیه می کنند و اسید تولید می کنند. این اسید به مرور زمان مینای دندان را از بین می برد و ایجاد حفره می کند. اگر این حفره ها درمان نشوند، باکتری ها می توانند به داخل دندان نفوذ کرده و باعث عفونت شوند.
بیشتر بدانید: چه کسانی بیشتر دچار پوسیدگی دندان می شوند
- بیماری لثه: بیماری لثه، التهاب لثه ها است که در صورت عدم درمان می تواند به بافت های نگهدارنده دندان آسیب برساند و پاکت هایی ایجاد کند که محل تجمع باکتری ها می شود. این باکتری ها می توانند به ریشه دندان نفوذ کرده و باعث عفونت شوند.
- شکستگی یا ترک دندان: شکستگی یا ترک دندان می تواند راهی برای ورود باکتری ها به داخل دندان باشد و باعث عفونت شود.
- درمان های دندانپزشکی ناموفق: در برخی موارد، درمان های دندانپزشکی مانند عصب کشی یا پر کردن دندان، می توانند منجر به عفونت شوند.
- خشکی دهان: بزاق نقش مهمی در شستشوی دهان و از بین بردن باکتری ها دارد. کمبود بزاق (خشکی دهان) می تواند به تجمع باکتری ها و افزایش خطر عفونت منجر شود.
- ضعف سیستم ایمنی: افراد مبتلا به بیماری های نقص ایمنی مانند ایدز یا دیابت، بیشتر در معرض عفونت دندان قرار دارند.
- سابقه درمان ریشه: دندان هایی که تحت درمان ریشه قرار گرفته اند، در مقایسه با سایر دندان ها، بیشتر در معرض عفونت مجدد هستند.
علائم عفونت دندان در کودکان
علائم عفونت دندان شامل این موارد می شوند:
- درد دندان: درد دندان می تواند خفیف تا شدید باشد و به صورت تیر کشیدن، نبض زدن یا سوزش باشد. درد ممکن است در یک دندان خاص یا در کل دهان احساس شود برای کسب اطلاعات درباره راه های درمان دندان درد کلیک کنید.
- تورم و قرمزی: لثه ها و بافت های اطراف دندان ممکن است متورم، قرمز و حساس به لمس شوند.
- آبسه: آبسه دندان، تجمع چرک در بافت های اطراف دندان است. آبسه می تواند باعث ایجاد تورم و درد شدید در ناحیه آسیب دیده شود.
- تب: عفونت دندان می تواند باعث تب خفیف تا بالا شود.
- بی اشتهایی: درد و ناراحتی ناشی از عفونت دندان می تواند باعث شود کودک تمایلی به غذا خوردن نداشته باشد.
- مشکل در خواب: درد دندان می تواند خواب کودک را مختل کند.
- بوی بد دهان: عفونت دندان می تواند باعث ایجاد بوی بد دهان شود.
- حساس شدن دندان: در صورت وجود عفونت، دندان ممکن است نسبت به مواردی مانند خوردن غذاهای گرم یا سرد و یا حتی لمس، دچار درد و حساسیت شدید شود.
- تورم غدد لنفاوی در گردن: گاهی از اوقات، عفونت دندان می تواند موجب ایجاد چرک یا تورم در غدد لنفاوی موجود در گردن شود.
- بدخلقی و بی قراری: در برخی از مواقع کودک شما دچار بدخلقی و بی قراری می شود، ممکن است یکی از دلایل آن عفونت دندان باشد.
- کاهش اشتها: عفونت دندان در بسیاری از مواقع می تواند اشتهای کودک را کاهش داده و رغبت او را نسبت به خوردن غذا کم کند.
انواع آبسه و عفونت لثه
یکی از شایعترین عوارض عفونت لثه، آبسه می باشد این بیماری کیسهای پر از چرک است که در اثر عفونت باکتریایی در بافتهای اطراف دندان ایجاد میشود. این عفونت میتواند بسیار دردناک باشد و اگر به موقع درمان نشود، میتواند به سایر قسمتهای دهان و حتی به جریان خون گسترش یابد. انواع آبسه و عفونت لثه شامل موارد زیر میشوند:
- آبسه پریودنتال: این نوع آبسه در بافتهای اطراف دندان، بین دندان و لثه ایجاد میشود. شایعترین علت آبسه پریودنتال، بیماری پریودنتال درمان نشده است.
- آبسه ژینژیوال: این نوع آبسه در لثهها، درست بالای خط لثه ایجاد میشود. علت ایجاد آبسه ژینژیوال، اغلب تجمع پلاک و جرم دندانی در خط لثه است.
- آبسه پری اپیکال: این نوع آبسه در نوک ریشه دندان ایجاد میشود. شایعترین علت آبسه پری اپیکال، عفونت دندان درمان نشده مانند پوسیدگی دندان است.
غذاهایی که در زمان عفونت دندان نباید مصرف کرد؟
درست در زمانی که بیشتر از هر زمان به مراقبت از خود نیاز دارید، انتخاب رژیم غذایی مناسب می تواند چالش برانگیز باشد. برخی از غذاها می توانند درد و التهاب ناشی از عفونت دندان را تشدید کنند؛ در حالی که برخی دیگر می توانند تسکین دهنده و التیام بخش باشند. غذاهای ممنوع برای عفونت عبارتند از:
- غذاهای سفت و ترد: جویدن غذاهای سفت و ترد مانند سیب، آجیل و نان تست می تواند به دندان ها و لثه های حساس فشار وارد کند و درد را افزایش دهد.
- غذاهای اسیدی: غذاهای اسیدی مانند مرکبات، گوجه فرنگی و ترشی می توانند لثه های ملتهب را تحریک کرده و ایجاد سوزش کنند.
- غذاهای شیرین: باکتری های موجود در دهان از قند تغذیه می کنند و اسید تولید می کنند که می تواند مینای دندان را از بین ببرد و حفره ها را بدتر کند. از مصرف شیرینی، آب نبات، نوشابه و سایر غذاها و نوشیدنی های شیرین در زمان عفونت دندان خودداری کنید.
- غذاهای گرم و تند: غذاهای گرم و تند می توانند درد و التهاب را در دهان تشدید کنند.
- غذاهای چسبنده: غذاهای چسبنده مانند کارامل، تافی و آدامس می توانند بین دندان ها گیر کرده و به رشد باکتری ها کمک کنند.
غذاهای مفید در هنگام عفونت دندان
همانطور که گفتیم رعایت رژیم غذایی مناسب، جزء مهمترین موارد در هنگام عفونت دندان است. مصرف غذاهای زیر در چنین مواقعی توصیه می شود:
- غذاهای نرم: غذاهای نرم مانند سوپ، ماست و پوره سیب زمینی به راحتی جویده می شوند و فشار کمتری به لثه ها وارد می کنند.
- غذاهای خنک: غذاهای خنک مانند بستنی، ماست و اسموتی می توانند به تسکین درد و التهاب لثه ها کمک کنند.
- غذاهای مایع: مصرف مایعات فراوان به جلوگیری از کم آبی بدن و کمک به دفع سموم از بدن کمک می کند. آب، آب میوه های طبیعی و سوپ های رقیق گزینه های مناسبی هستند.
- غذاهای غنی از ویتامین C: ویتامین C نقش مهمی در تقویت سیستم ایمنی بدن و تسریع روند بهبودی دارد. پرتقال، گریپ فروت، کیوی و فلفل دلمه ای از جمله منابع غنی ویتامین C هستند.
- غذاهای غنی از پروبیوتیک: پروبیوتیک ها باکتری های مفیدی هستند که می توانند به حفظ تعادل باکتری های دهان و جلوگیری از رشد باکتری های مضر کمک کنند. ماست، کفیر و تمشک از جمله منابع غنی پروبیوتیک هستند.
نکات کلی
- غذاهای خود را به قطعات کوچک تقسیم کنید و به آرامی بجوید.
- سعی کنید مسواک زدن و نخ دندان کشیدن را به آرامی انجام دهید.
- حفظ بهداشت دهان و دندان برای از بین بردن باکتری ها و تسریع روند بهبودی ضروری است.
- از دهانشویه های ضدعفونی کننده استفاده کنید.
- در صورت شدید بودن درد، از داروهای مسکن بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا استامینوفن استفاده کنید.
- برای درمان عفونت دندان به دندانپزشک مراجعه کنید.
درمان عفونت دندان کودکان توسط دندانپزشک
اگر چه برخی از درمان های خانگی موقتی می توانند به تسکین علائم عفونت دندان کمک کنند، اما مراجعه به دندانپزشک برای تشخیص دقیق و درمان مناسب ضروری است. اولین قدم در درمان عفونت، تشخیص دقیق علت و میزان عفونت توسط دندانپزشک است. دندانپزشک با معاینه دهان و دندان کودک، عکس برداری با اشعه ایکس و بررسی علائم، می تواند به طور دقیق محل و شدت عفونت را مشخص کند. انتخاب روش درمان عفونت نیز به عوامل مختلفی مانند نوع و شدت عفونت، سلامت کلی بیمار و سابقه دندانپزشکی وی بستگی دارد. برخی از روش های رایج درمان عفونت دندان توسط دندانپزشک عبارتند از:
۱- پالپوتومی:
پالپوتومی یکی از رایج ترین روش های درمان عفونت دندان در کودکان است که از آن به عنوان عصب کشی دندان کودک نیز یاد می شود. پالپوتومی بیشتر بر روی دندان های شیری و دندان های آسیاب انجام می گیرد. در این روش، دندانی که دچار عفونت و حفره عمیق شده است، ترمیم شده و از گسترش التهاب و آبسه دندان جلوگیری خواهد شد.
۲- پالپکتومی:
پالپکتومی نیز شباهت زیادی به عصب کشی دارد؛ در این روش پالپ به طور کامل از قسمت تاج دندان تا ریشه آن خارج شده و شکل کانال تغییر پیدا می کند. سپس محل آسیب دیده، ضدعفونی شده و در نهایت یک فیلر تقویت شده بر روی کانال قرار می دهند .
بیشتر بدانید: پالپوتومی و پالپکتومی چه تفاوت هایی دارند
۳- کشیدن دندان:
در مواردی که عفونت شدید باشد و یا دندان به شدت آسیب دیده باشد، ممکن است کشیدن دندان تنها راه حل باشد. در این شرایط از فضا نگهدارنده برای دندان استفاده می شود تا از به هم ریختگی سایر دندان ها جلوگیری شود . فضا نگهدارنده، یک وسیله حلقه مانند است که از استیل ضد زنگ و آکریل که نوعی پلاستیک است ساخته شده و در دو نوع ثابت و متحرک وجود دارد.
۴- تجویز آنتی بیوتیک:
در برخی موارد، دندانپزشک برای مبارزه با عفونت و جلوگیری از گسترش آن، آنتی بیوتیک تجویز می کند.
درمان خانگی عفونت دندان کودکان
در کنار درمان های پزشکی، برخی از اقدامات مراقبتی خانگی نیز می توانند به تسکین علائم عفونت دندان در کودکان کمک کنند:
- استفاده از مسکن های بدون نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن
- استفاده از کمپرس گرم یا سرد روی صورت در ناحیه درد
- شستشوی دهان با آب نمک گرم
- اجتناب از غذاهای سفت و جویدنی و دادن غذاهای نرم و خنک به کودک
- تشویق کودک به نوشیدن مایعات فراوان
- مصرف داروهای تجویز شده طبق دستور
- استفاده از دهانشویه ضدعفونی کننده
- مسواک زدن و نخ دندان کشیدن به طور مرتب
دهانشویه های خانگی برای رفع عفونت دندان
۱- جوش شیرین:
جوش شیرین با خاصیت ضد التهابی و ضدعفونیکنندگی، یاریگرِ بیبدیلی در تسکین التهاب و مبارزه با باکتریهای مسبب عفونت لثه است. مخلوطی از یک قاشق چایخوری جوش شیرین در یک لیوان آب ولرم تهیه کرده و روزی دو تا سه بار، با آن دهان خود را شستشو دهید.
۲- آلوئه ورا:
ژل آلوئه ورا به واسطه خواص ضد التهابی و ضد میکروبی، التیامبخش لثههای ملتهب و دردناک است. مقداری از ژل را به طور مستقیم روی لثهها بمالید و به آرامی ماساژ دهید. این کار، التهاب و سوزش لثه را به طور چشمگیری کاهش میدهد.
۳- روغن درخت چای:
روغن درخت چای به دلیل دارا بودن خواص ضد باکتریایی قوی، در مبارزه با عفونت لثه بسیار مؤثر است. چند قطره از این روغن را با یک قاشق غذاخوری روغن نارگیل مخلوط کرده و به آرامی روی لثهها ماساژ دهید. این کار به از بین بردن باکتریهای مضر و کاهش التهاب لثه کمک میکند.
۴- زعفران:
زعفران، ادویهای ارزشمند با خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدانی، به بهبود سلامت لثه کمک میکند. مقداری زعفران را در آب دم کرده و از آن به عنوان دهانشویه استفاده کنید. این محلول، التیامبخش لثههای ملتهب و دردناک بوده و به تقویت لثهها نیز کمک میکند.
۵- نمک:
نمک، مادهای ضدعفونیکننده طبیعی است که به تعادل PH دهان کمک میکند. محلولی از نصف قاشق چایخوری نمک در یک لیوان آب ولرم تهیه و روزی ۳ تا ۴ بار با آن غرغره کنید. این محلول، تورم و التهاب لثه را کاهش داده و به از بین بردن باکتریها کمک میکند.
توجه: این درمانهای خانگی جایگزینی برای معاینه و درمان توسط دندانپزشک نیستند. در صورت مشاهده علائم شدید عفونت لثه مانند درد شدید، چرک و یا تب، حتماً به دندانپزشک مراجعه کنید. همچنین حتما توجه نمایید در هنگام استفاده این دهانشویه ها، کودکان آن را نبلعد زیرا باعث مشکلات گوارشی خواهد شد.
پیشگیری از عفونت دندان
همیشه شنیده ایم که پیشگیری بهتر از درمان است. به خصوص در مورد دندان با توجه به هزینه های بالای دندانپزشکی، این موضوع اهمیت بیشتری پیدا می کند. برای پیشگیری از عفونت دندان، راهکارهای ساده ای وجود دارد که عمل به آنها می تواند سلامت دندان کودک را تضمین کند. این راهکارها عبارتند از:
- رعایت بهداشت دهان و دندان: مسواک زدن دو بار در روز به مدت دو دقیقه و نخ دندان کشیدن یک بار در روز، از مهم ترین اقدامات برای پیشگیری از عفونت دندان هستند.
- استفاده از دهانشویه: دهانشویه های حاوی فلوراید، می توانند به از بین بردن باکتری های دهان و پیشگیری از عفونت کمک کنند (انواع دهانشویه).
- مراجعه منظم به دندانپزشک: برای معاینات و جرم گیری دندان ها، باید هر شش ماه یک بار به دندانپزشک مراجعه کنید.
- رژیم غذایی سالم: مصرف غذاهای سالم و محدود کردن مصرف غذاها و نوشیدنی های شیرین، می تواند به پیشگیری از پوسیدگی دندان و عفونت کمک کند.
- کنترل بیماری های زمینه ای: در صورت ابتلا به بیماری های زمینه ای مانند دیابت، باید برای کنترل بیماری تحت نظر پزشک باشید.
عوارض عفونت دندان
اگر عفونت دندان به موقع درمان نشود، می تواند عواقب خطرناکی به دنبال داشته باشد. در موارد نادر، عفونت دندان می تواند وارد جریان خون شده و منجر به عفونت های تهدیدکننده در سایر نقاط بدن شود. عوارض ناشی از عفونت دندان شامل موارد زیر می شوند:
- آبسه دندان: یک تجمع چرکی که در نوک ریشه دندان یا در لثه ها ایجاد می شود.
- استئومیلیت: عفونت استخوان فک.
- سلولیت: عفونت بافت های نرم صورت، گردن یا فضاهای داخل جمجمه.
- سپسیس: یک عفونت خونی بالقوه خطرناک که می تواند منجر به نارسایی ارگان و مرگ شود.
- بیماری قلبی: در افراد مبتلا به بیماری قلبی، عفونت دندان ممکن است خطر ابتلا به اندوکاردیت، عفونت لایه داخلی قلب را افزایش دهد.
- مشکلات تنفسی: در برخی موارد، عفونت دندان می تواند به فضاهای داخل جمجمه سرایت کرده و باعث مشکلاتی در تنفس شود.
- از دست دادن دندان
- مشکلات در غذا خوردن
- تأثیر بر عزت نفس
اهمیت درمان به موقع عفونت دندان
همانطور که قبلاً نیز اشاره کردیم، اگر عفونت دندان به موقع تشخیص داده و درمان نشود، می تواند خطراتی حدی را به همراه داشته باشد؛ بنابراین درمان به موقع این مشکل، از اهمیت زیادی برخوردار بوده و به دلایل زیر باید سریع تر انجام شود:
- جلوگیری از گسترش عفونت: عفونت دندان محدود به یک دندان باقی نمی ماند و می تواند به سایر دندان ها، لثه، استخوان فک و حتی جریان خون سرایت کند. این امر می تواند منجر به مشکلات جدی مانند آبسه دندان، عفونت استخوان (استئومیلیت) و سپسیس (عفونت خونی) شود
- حفظ دندان: درمان به موقع عفونت دندان می تواند از کشیدن دندان و نیاز به درمان های جایگزین مانند ایمپلنت دندان یا انواع بریج ها جلوگیری کند.
- کاهش درد و ناراحتی: عفونت دندان می تواند باعث درد شدید، تورم و حساسیت به دما شود. درمان به موقع می تواند به تسکین این علائم و بهبود کیفیت زندگی فرد کمک کند
- کاهش هزینه های درمان: هرچه عفونت دندان زودتر درمان شود، به درمان های پیچیده تر و پرهزینه تر مانند درمان ریشه یا جراحی نیاز نخواهد بود.
برای یافتن بهترین دندانپزشک کودکان در شهریار و اندیشه کلیک کنید.
سخن پایانی
عفونت دندان مشکلی شایع است که می تواند عواقب جدی به دنبال داشته باشد. با آشنایی با علل و علائم این عفونت، می توان با رعایت بهداشت دهان و دندان و مراجعه به موقع به دندانپزشک، از بروز آن پیشگیری کرد و در صورت ابتلا، به سرعت نسبت به درمان آن اقدام نمود. همچنین سعی کنید کودک خود را از همان ابتدای کودکی، با اصول مراقبتی دندان آشنا کرده و او را به رعایت این اصول عادت دهید. با رعایت نکاتی ساده و مراجعه منظم به دندانپزشک، سلامت دندان های کودک شما تا حد زیادی تأمین خواهد شد.
