فضا نگهدار دندان برای کودکان

فضا نگهدار دندان وسیله ای است که در دهان گذاشته می شود تا جای خالی که در قوس دندانی وجود دارد را باز نگه دارد و جلوی بسته شدن فضا را بگیرد.

کودکان از حدود شش سالگی به تدریج دندانهای شیری شان را از دست می دهند، در واقع دندان شیری در ۷ سالگی و دندان‌های عقبی در حدود ۱۰ الی ۱۲ سالگی می‌افتند. و به جای آنها، دندان دائمی در می آید. اما در بسیاری از مواقع، این روند طبیعی به دلایل مختلف مختل می شود و یک یا چند دندان زودتر از موعد از بین می روند و کشیده می شوند و جایشان خالی می شود. در چنین مواقعی، فضا نگهدار به جای دندان بر روی لثه گذاشته می شود تا جای خالی را برای بیرون زدن دندان دائمی نگه دارد.

چرا باید فضا نگهدار استفاده شود؟

در حالت عادی، زمانی که دندان دائمی آماده بیرون زدن از لثه می شود و حرکت خود را شروع می کند، به دلیل فشاری که به ریشه دندانهای شیری وارد می کند باعث تحلیل رفتن ریشه و لق شدن و در نهایت افتادن دندان شیری می شود. بنابراین زمانی که دندان شیری می افتد، در واقع دندان دائمی در زیر آن آماده جایگزینی است و پس از چند هفته یا چند ماه بیرون میزند.

بیشتر بدانید : آیا کودکان به فلوراید درمانی نیاز دارند؟

اما گاهی اوقات دندان شیری، خیلی زودتر از زمانی که دندان دائمی آماده بیرون زدن باشد کشیده می شود. شایعترین دلایل از دست دادن زود هنگام دندان شیری عبارتند از:

• صدمه دیدن دندان در هنگام زمین خوردن یا حوادث دیگر
• پوسیدگی گسترده دندان
• عدم رویش دندان به صورت مادرزادی

 زمانی که دندان زودتر از موعد می افتد، جای آن مدت زمان طولانی خالی می ماند. این مدت زمان کافیست تا دندانهای همسایه به تدریج حرکت کرده یا کج شوند و بخشی از این جای خالی را اشغال کنند. این باعث می شود هم دندانهای دیگر کج و منحرف شوند هم مسیر بیرون زدن دندان دائمی بسته شود و دندان نتواند درست بیرون بزند. در نتیجه از مسیر دیگری بیرون میزند و یا ممکن است زیر لثه گیر کرده و بخشی از آن یا همه آن نهفته بماند و بیرون نزند. از طرفی اگر جلوی بسته شدن این فضاهای خالی که برای دندانهای دائمی جایگزین لازم است، گرفته نشود، در نهایت قوس دندانی کوچک شده و دندانها نمیتوانند همگی در کنار هم صاف و مرتب قرار بگیرند.

آیا همیشه لازم است فضا نگهدار استفاده شود؟

خیر. دندانپزشک با عکس رادیولوژی وضعیت دندان دائمی زیر جای خالی را بررسی می کند. اگر دندان در حال بیرون زدن باشد یا به زودی شروع به حرکت کند، نیازی به فضا نگهدار نیست. اما در صورتی که هنوز زمان زیادی تا این فرآیند باقی مانده باشد باید با فضا نگه دار، جا را برای دندان حفظ کرد.

فضا نگهدار چه مدت باید در دهان باشد؟

فضا نگهدار تا زمانی که دندان دائمی شروع به بیرون زدن از لثه می کند، در جای خود می ماند. با مشاهده بیرون زدن دندان، این وسیله از دهان برداشته می شود. اگر از روکش دندان به عنوان فضا نگه دار استفاده شده باشد، خود به خود با بیرون زدن دندان دائمی روکش می افتد.

انواع فضا نگهدار

این وسیله ممکن است از نوع ثابت باشد و به دندانها چسبانده شده باشد و یا متحرک و غیر ثابت باشد.

همچنین فضا نگهدار دندان ممکن است از جنس فلز، پلاستیک و یا ترکیبی از این دو باشد.

الف- فضا نگهدار غیر ثابت

این وسیله دهانی مشابه وسیله ارتودنسی است و معمولا از جنس آکریلیک ساخته می شود. گاهی اوقات از یک دندان مصنوعی برای پر کردن جای خالی استفاده می شود. فضا نگهدار غیر ثابت را میتوانید هر زمانی که خواستید در بیاورید و دوباره بگذارید.

ب- فضا نگهدار ثابت

این وسیله دهانی با چسب مخصوصی به دندانها چسبانده می شود تا تکان نخورد. فضا نگهدار ثابت چند نوع دارد:

• فضا نگهدار یک طرفه: این وسیله دهانی در محیط دور جای خالی قرار می گیرد و به وسیله حلقه فلزی به یک یا دو دندان مجاور متصل می شود تا ثابت بماند.
• فضا نگهدار روکش و حلقه: این نوع در واقع یک روکش دندان است که روی دندان طبیعی مجاور جای خالی قرار می گیرد و یک حلقه دارد که در جای خالی مینشیند.
• فضا نگهدار دیستال شو: این وسیله بیشتر برای دندانهای آسیاب بزرگ (مولر) اول دائمی که هنوز بیرون نزده استفاده می شود. انتهای فلز روی لثه قرار می گیرد.
• فضا نگهدار زبانی یا لینگوال: این مدل برای حفظ جای خالی بیش از یک دندان استفاده می شود. معمولا این فضا نگهدار دوطرفه است و به دندانهای عقبی چسبانده می شود.

اطلاعات بیشتر : دندانپزشکی کودکان

ساخت فضا نگهدار چقدر طول می‌کشد؟

کار قالب گیری دندان کودک یک جلسه طول می‌کشد و سپس قالب به لابراتوار فرستاده می‌شود، و پس از دریافت ، فضا نگهدار با چسب مخصوص دندان‌پزشکی در جای لازم ثابت می‌شود. برای فضا نگهدار متحرک نیز بعد از قالب گیری و دریافت آن از لابراتوار در دهان کودک قرار می‌گیرد.

مراقبت از فضا نگهدار دندان چگونه است؟

• مراقبت از فضا نگهدار دندان همانند مراقبت از دندانهای دیگر است. باید بهداشت دهان به درستی رعایت شود تا وجود فضا نگهدار باعث جمع شدن پلاک و باکتری و در نتیجه عفونت لثه یا پوسیدگی دندانهای اطراف نشود.
• باید هنگام مسواک زدن، با دقت فضانگهدار نیز تمیز شود تا جرم و پلاک چسبیده به آن جدا شود.
• با نخ دندان لا به لای دندانها و فضا نگهدار با دقت تمیز شود.
• خوراکی های چسبنده مصرف نشود چون ممکن است به زوایای مختلف آن بچسبد و جدا کردن آن سخت باشد.
• در صورت در آمدن آن، با دندانپزشک تماس بگیرید.

عوارض فضا نگهدار دندان کودک

قرار دادن فضا نگهدار باعث رشد آسان‌تر دندان‌های دائمی شده و در نتیجه والدین کودک متحمل هزینه‌های مضاعف  ارتودنسی نمی‌شوند. برای اطلاعات بیشتر: اولین مراجعه کودک به دندانپزشک چه زمانی است؟

سوالات متداول