پوسیدگی دندان یعنی چه؟
در واقع پوسیدگی دندان مقدمهای برای عفونت، درد و تغییر رنگ دندان محسوب میشود. اولین مرحله ایجاد این بیماری، جمع شدن باکتریها روی دندان است. همین باکتریها میتوانند داخلیترین بخش دندان را مورد حمله قرار داده و سوراخ کنند. جالب است بدانید که پوسیدگیها صرفا محدود به بخش داخلی دندان نیستند. گاهی اوقات فضای بین دو دندان نیز دچار پوسیدگی میشود. اصلیترین عارضهای که بعد از پوسیدگی دندان ایجاد میشود، حس درد است. البته ناگفته نماند که اکثر مواقع در مراحل ابتدایی پوسیدگی هیچ دردی حس نخواهید کرد و درد بعد از تشدید این مشکل پدیدار میشود.
اما متاسفانه درد تنها عارضه پوسیدگی دندان نیست؛ بلکه موارد دیگری نظیر عفونت و ایجاد آبسه نیز جزو دیگر عوارض این بیماری محسوب میشوند. حتی دیده شده گاهی بیماران در اثر شدت درد یا عفونت، توانایی جویدن غذا را ندارند. مورد بدتر این است که گاهی شدت گرفتن پوسیدگی موجب شکستگی بخشی از دندان میشود؛ در برخی موارد مقاومت دندان به حدی از بین میرود که تمامی آن فرو ریخته و فقط ریشه آن باقی میماند. کاملا واضح است که عدم درمان پوسیدگی میتواند چه تبعات منفی به دنبال داشته باشد.
پوسیدگی دندان کودکان چیست؟
حتما تا به حال در مورد اهمیت مینای دندان نظریههای زیادی شنیدهاید. مینای دندان مانند سدی از این عضو مهم حفاظت کرده و از ورود باکتریها به عمق دندان جلوگیری میکند. اما در صورتی که مینای دندان کودک به هر دلیلی آسیب ببیند، به تدریج مراحل پوسیدگی نیز آغاز خواهد شد. در مرحله اول سوراخ یا حفره کوچکی در دندان خردسال ایجاد میشود که در صورت عدم درمان، شدت آن افزایش پیدا میکند. به همین حفرههای ریز، پوسیدگی گفته میشود. هر چقدر سریعتر برای درمان پوسیدگی دندان کودک اقدام کنید، نتیجه بهتری نیز دریافت خواهید کرد؛ چرا که ترمیم یک سوراخ کوچک، بسیار آسانتر از حفرههای بزرگ است.
متاسفانه باید بدانید که همه چیز به همینجا ختم نمیشود! گاهی شدت پوسیدگی آنقدر افزایش مییابد که در نهایت به عصب دندان میرسد. در چنین شرایطی دندان کودک به شرایطی نظیر سرما بسیار حساس شده و درد شدیدی را احساس میکند. در زبان عامیانه به چنین دندانی، دندان مرده گفته میشود. عصب کشی تنها راه درمان این مشکل خواهد بود. کاملا بدیهیست که دندان عصب کشی شده هرگز مقاومت دندان اولیه را نداشته و حتی پس از درمان کامل نیز به مراقبتهای ویژهای نیاز دارد؛ زیرا عصب که پایه اصلی دندان است خارج شده و به همین دلیل مقاومت کلی آن کاهش پیدا میکند.
فرآیند خرابی دندان کودکان
پوسیدگی دندان کودک در یک مرحله اتفاق نمیافتد؛ بلکه فرآیند آن شامل چند مرحله به شرح زیر است:
- دندان کودکان نیز همانند بزرگسالان توسط ماده مستحکمی به نام مینا پوشانده شده است. این لایه سختی قابل توجهی دارد ولی در صورتی که به طور مداوم در معرض اسیدهای تولید شده توسط باکتریها قرار بگیرد، کم کم استحکام خود را از دست داده و سد دفاعی آن تضعیف میشود.
- در این مرحله دو حالت وجود دارد. در حالت اول پوسیدگی و حفرهها در همان سطح اولیه ایجاد میشود و در صورت درمان به موقع، به لایههای زیرین گسترش پیدا نمیکند. ترمیم این مورد آسانتر از حفرههای عمیق است. اما گاهی سطح خرابی دندان فراتر رفته و به بخش عاج نفوذ پیدا میکند. در این شرایط، حفره ایجاد شده عمق بیشتری داشته و تشخیص آن نسبت به حفرههای سطحی کمی سختتر خواهد بود.
- حال اگر دندان آسیب دیده کودک در مراحل قبلی درمان نشود، خرابی دندان به پالپ میرسد. پالپ بخش انتهایی دندان است که در زبان عامیانه آن را با نام عصب میشناسیم. این مرحله با یک ترمیم ساده درمان نمیشود؛ بلکه باید اقدامات پیچیدهتری جهت خروج عصب دندان کودک انجام داد.
در صورتی که درمان عصب کشی به موقع انجام نشود، در اطراف پوسیدگیها بافت عفونی تشکیل میشود که نتیجه آن چیزی نیست جز آبسه! آبسهها علاوه بر اینکه موجب درد میشوند، غذا خوردن را نیز سخت میکنند. به علاوه تا زمانی که عفونت و آبسه دندان کودک رفع نشود، نمیتوان برای درمان پوسیدگی آن اقدامی انجام داد.
همچنین بخوانید: سیاهی لثه در کودکان
پوسیدگی دندان در کودکان زیر دو سال
کودکان زیر دو سال نسبت به سنین بالاتر، بیشتر در معرض پوسیدگی دندانها قرار دارند؛ چرا که اصلیترین منبع تغذیه آنها شیر مادر یا شیر خشک است. نوزادان دفعات زیادی در طول شب به شیر نیاز دارند. مصرف شیر در شب یکی از اصلیترین عوامل پوسیدگی دندان نوزادان تلقی میشود؛ زیرا مصرف شیر و خوابیدن پس از آن، ترشح اسیدهای آسیب زننده به مینای دندان را افزایش میدهند. از سوی دیگر تمیز کردن دندان نوزاد نسبت به سنین بالاتر سختتر بوده و در نتیجه لایهای از شیر یا سایر مواد غذایی بر روی دندانها باقی خواهد ماند. همین موضوع زمینه ساز خرابی و پوسیدگی دندانهاست.
از طرف دیگر مصرف مکملهایی نظیر قطرهها و برخی داروها در کودکان زیر دو سال بسیار رایج است. بسیاری از مواد تشکیل دهنده این مکملها به تدریج منجر به پوسیدگی دندان این رنج سنی میشوند. والدین باید تلاش کنند بعد از مصرف مواد غذایی یا مکملها، دندانهای کودک را به خوبی تمیز کنند. البته ناگفته نماند که استفاده مداوم از شیشه شیر و پستونک یکی دیگر از عوامل مهمی است که در خرابی دندان نوزاد دخالت دارد؛ این موضوع به خصوص در مورد دندانهای جلو صدق میکند. این موضوع در بعضی موارد موجب تغییر شکل ظاهری دندانهای جلو نیز خواهد شد.
برای اطلاعات بیشتر: بهترین زمان اولین مراجعه کودک به دندانپزشک
پوسیدگی دندان جلو کودکان
در حال حاضر، پوسیدگی دندانهای جلو یکی از رایجترین مشکلات کودکان است که علل اصلی آن شامل عدم رعایت بهداشت دهان و دندان، عوامل ژنتیکی و ناهنجاری ظاهری دندانهاست. البته کودکان به علت مصرف مداوم موادی مانند شیر خشک، مکملها و داروها بیشتر در معرض این مشکل هستند. پر کردن دندان مهمترین اقدامی است که جهت درمان پوسیدگی دندان جلو کودکان به کار گرفته میشود. هر چند گاهی چارهای جز عصب کشی و حتی کشیدن دندان وجود ندارد.
علت های پوسیدگی دندان در کودکان
- مصرف بیش از حد شیری جات : تمام کودکان عاشق خوراکیهای شیرین مانند کیک، آبمیوه، شکلات و سایر مواد قندی هستند. مواد غذایی شیرین دشمن بزرگی برای دندانهای کودکان محسوب میشوند؛ چرا که در تماس با بزاق دهان، تبدیل به مواد اسیدی میشوند. این مواد به سرعت مینای دندان را نابود خواهد کرد.
- رفلاکس یا بازگشت اسید معده به دهان : یکی از علت های پوسیدگی دندان کودکان رفلاکس معده است که برخی کودکان از بدو تولد به بیماری رفلاکس یا بازگشت اسید معده به دهان مبتلا هستند که این اسید، یکی از عوامل مخرب سلامت دندانهاست.
- بهداشت نادرست : به علاوه اکثر کودکان تمایل چندانی به مسواک زدن و استفاده از نخ دندان ندارند؛ به همین دلیل ذرات ریز مواد غذایی مصرف شده در سطح و بین دندانهای کودک باقی مانده و بستر پوسیدگی را فراهم میکند.
- عدم مسواک زدن بعد از هر وعده غذایی : مصرف میان وعدهها در بین کودکان نظم خاصی ندارد؛ از این رو کنترل بهداشت دهان آنها توسط والدین کار سختتری خواهد بود.
- شکستن پسته و آجیل با دندان : از آنجایی که خردسالان روحیه بازیگوشی دارند، گاهی آجیلهایی با پوسته محکم را با دندان میشکنند؛ همین فشاری که توسط پوسته آجیل یا سایر مواد مشابه به دندان وارد میشود علاوه بر آسیب به مینای دندان، ممکن است موجب شکسته شدن بخشی از آن شود.
- تنفس با دهان در هنگام مریضی : همچنین بسیاری از کودکان در دورههای سرماخوردگی با دهان باز تنفس میکنند. باز بودن دهان در حین خواب منجر به خشکی دهان میشود و خشکی دهان یکی دیگر از علل پوسیدگی دندانهاست.
برای اطلاعات بیشتر: راه های جلوگیری از سیاه شدن دندان نوزاد با قطره آهن
علائم پوسیدگی دندان کودکان
پوسیدگی دندانها در تمامی کودکان علائم یکسانی را نشان نمیدهد. این جمله بدین معناست که علائم زیر طبق تحقیقات انجام شده جزو اصلیترین علائم این بیماری به حساب میآیند، ولی این احتمال وجود دارد که کودک شما نشانههای متفاوتتری داشته باشد. اصلیترین این علائم عبارتند از:
- لثه کودک در اطراف برخی دندانها دچار خطوط سفید رنگ شود. این خطوط اولین نشانه از بین رفتن لایه رویی دندان هستند.
- پوسیدگیهایی که پیشرفت شدیدتری داشته اند ممکن است در ظاهر دندان لکههای کوچک سیاهی به وجود آورند. یا ممکن است رنگ کلی دندان از سفیدی خارج شده و به سمت خاکستری و سیاه تمایل پیدا کند.
- یکی دیگر از علائمی که بسیاری از کودکان با آن مواجه خواهند شد، درد است. احساس درد معمولا در پوسیدگیهای خفیف کمتر دیده میشود. اما در مقابل، شدیدترین میزان درد در دندانهایی احساس میشود که دچار آسیب دیدگی پالپ شدهاند.
- حساس شدن دندان به مواد غذایی سرد یکی دیگر از نشانههایی دندان آسیب دیده است. این مورد در تماس با مواد گرم یا شیرین نیز وجود دارد.
- آبسه و کیسههای چرکی اطراف لثه نیز جزو دیگر علائم خرابی دندان هستند. در صورت مشاهده این عارضه باید بدانید که پوسیدگی دندان کودک به مرحله عفونت نیز رسیده است.
دلایلی که باید از دندان های شیری مراقبت کرد
از آنجایی که دندان شیری در موعد خاصی خود به خود میافتد، خیلی از افراد تصور میکنند که نگهداری از آنها اهمیت زیادی ندارد. این تصور از پایه و اساس غلط است. با وجود این که عمر دندانهای شیری طولانی نیست ولی مراقبت از آنها نقش بزرگی در رشد درست دندانهای دائمی دارد. اما چطور؟ تصور کنید شما به پوسیدگی دندان شیری کودکتان اهمیت ندادهاید و این پوسیدگی به حدی گسترش یافته که راه درمانی جز کشیدن دندان وجود ندارد. با کشیدن دندان و ایجاد فضای خالی، رشد دندانهای دائمی با اختلال مواجه شده و به احتمال زیاد، رشد مرتب آنها با مشکل روبرو خواهد شد که درمان ارتودنسی را برای کودک ضروری میکند.
از طرف دیگر اگر دندان پوسیده درمان نشود، باعث خرابی دندانهای کناری خود خواهد شد. چه دندانهای کناری شیری باشند چه دائمی، تحت تاثیر پوسیدگیهای آن دندان در معرض آسیب قرار میگیرند. به علاوه تحمل دندان درد در کودکان بسیار کمتر از بزرگسالان است؛ پس باید در مورد سلامت دندان شیری کودکتان اهمیت زیادی قائل شوید. ضمنا اکثر کودکان ترس بزرگی از مراجعه به دندانپزشکی دارند؛ در نتیجه مراقبت و نگهداری از دندانهای شیری نسبت به درمان اولویت دارد.
همچنین بخوانید: کشیدن دندان شیری
روش های درمان پوسیدگی دندان کودکان
از آنجایی که درمان به موقع نقش مهمی در جلوگیری از پیشرفت پوسیدگی دارد، توصیه میکنیم دندانهای کودک خود را به طور منظم توسط یک دندانپزشک متخصص کودکان چک کنید. حال اگر در این چکابها متوجه پوسیدگی دندان فرزند خود شدیم چه راه درمانی را باید در پیش بگیریم؟
- حذف و پاکسازی پوسیدگی سطحی :
در مراحل اولیه پوسیدگی پزشک به راحتی بخش پوسیده دندان را پاکسازی کرده و آن را با مواد مخصوص پر میکند. جهت حفظ ظاهر زیبای دندان، پزشکان برای ترمیم دندان کودکان از مواد همرنگ دندانها استفاده میکنند. اما همیشه درمان به همین سادگی نخواهد بود.
- عصب کشی دندان شیری :
در مواردی که پالپ دندان کودک آسیب دیده است باید عصب کشی دندان شیری انجام شود، پزشک با ابزارهای خاصی دندان را سوراخ میکند تا به قسمت انتهایی آن یعنی عصب دست پیدا کند. سپس عصب را خارج کرده و بخشهای خالی دندان را با مواد ترمیمی پر میکند.
نحوه عصب کشی دندان کودکان از زبان دندانپزشک کودکان در شهریار:
- کشیدن دندان و قراردادن فضانگهدار :
اما گاهی پس از معاینات و تصویربرداری، پزشک تشخیص میدهد که هیچ راهی برای ترمیم دندان وجود ندارد. در این صورت تنها گزینه باقیمانده، کشیدن دندان کودک و قرار دادن فضانگهدار است. در این روش، عاج و ریشه دندان به صورت کامل از دهان فرد بیرون کشیده میشود. تمامی روشهای گفته شده برای کودکان وحشتناک به نظر میرسد، اما لازم است به کودک خود اطمینان دهید که با کمک مواد سر کننده، هیچ دردی را احساس نخواهد کرد. البته فراموش نکنید فقط در صورتی درمان دندان کودکتان با موفقیت انجام خواهد شد که به یک مرکز تخصصی معتبر مراجعه کنید.
انواع راههای درمان پوسیدگی دندان کودک
در بخش قبلی، اصلیترین روشهای درمان پوسیدگی دندان کودک را شرح دهیم. حال لازم است بگوییم که گاهی آسیب وارده به دندان کودک به قدری نیست که نیاز به ترمیم داشته باشد، در این شرایط پزشکان با کمک مکملهایی نظیر فلوراید به حفظ دندان کودک کمک میکنند. اما در مقابل گاهی شدت خرابی دندان به قدری زیاد است که حتی نمیتوان با روشهای معمول آن را کشید. در این صورت، پزشک به روش جراحی روی میآورد که روند درمانی آن با کشیدن ساده تفاوت دارد. البته در اکثر موارد روش جراحی برای دندانهایی استفاده میشود که فرم قرارگیری ریشه و عاج آنها، ناهنجاری بسیار شدیدی دارد.
برای درمان بیماری های دندان کودکان بهترین راه مراجعه به دندان پزشک متخصص اطفال است. کلینیک بابکان با کادر درمانی متخصص خود این امکان را فراهم کرده تا دندان کودک شما در اصلولی ترین و درست ترین روش درمان شود.
برای اطلاعات بیشتر از متخصص اطفال کلینیک بابکان با شماره ۲۰-۶۵۵۶۷۰۱۰-۰۲۱ تماس بگیرید.
اهمیت درمان پوسیدگی دندان شیری
همانطور که پیشتر نیز اشاره کردیم دندان یکی از مهمترین اعضای بدن انسان است که آسیب به آن، اختلالات زیادی در ابعاد مختلف زندگی ایجاد میکند. اولین اختلال، ناتوانی در جویدن درست غذا است که منجر به اختلالات گوارشی خواهد شد. همان طور که در قسمتهای پیشین نیز توضیح دادیم، رشد درست دندانهای دائمی وابستگی زیادی به سلامت دندانهای شیری دارد. برای مثال در صورت کشیدن زود هنگام دندان شیری، ممکن است یکی از دندانهای کناری جابجا شده و مقداری از فضای آن را اشغال کند. این امر نتیجهای جز بهم ریختگی ظاهر دندانهای کودک ندارد و این نامنظمی دندانها فقط مشکلات ظاهری ایجاد نمیکند؛ بلکه با روی هم قرار گرفتن دندانها، فشار زیادی به آنها وارد شده و پوسیدگی با روند سریعتری اتفاق میافتد.
کودک شما در سن طلایی رشد قرار دارد و در صورتی که بر اثر پوسیدگی دندانها غذا خوردن او دچار مشکل شود مطمئنا آسیبهای جبران ناپذیری خواهد دید. همچنین عفونت و خرابی این عضو مهم میتواند حتی موجب ایجاد عفونت در خون وی شود. مطمئنا از خطرات این موضوع آگاه هستید؛ بنابراین باید بدانید که عدم توجه به خرابی دندانهای شیری ممکن است به سایر اعضای بدن کودک نیز صدمه وارد کند.
راه های جلوگیری از پیشرفت پوسیدگی دندان کودک
با وجود راههای درمانی متعدد، بهتر است به ضرب المثل معروف “پیشگیری بهتر از درمان است” روی بیاوریم. اما چه اقداماتی برای جلوگیری از پوسیدگی دندان کودک مفید هستند؟
- در درجه اول سعی کنید کودک خود را به مسواک زدن و نخ دندان کشیدن عادت دهید. این دو جزو اصلیترین نکات رعایت بهداشت دهان و دندان محسوب میشوند که تاثیر فوق العادهای در جلوگیری از پوسیدگی دارند؛ زیرا باقی ماندن مواد غذایی در دندان کودک، اصلیترین علت خرابی آنهاست.
- سعی کنید برای مصرف مواد قندی توسط کودک خود محدودیتهایی اعمال کنید. در صورت مصرف نیز سریعا دندانهای او را تمیز کنید.
- هنگام خرید خمیر دندان نمونههایی را انتخاب کنید که حاوی فلوراید هستند. اما دقت کنید که میزان خمیر دندان برای هر بار استفاده نباید بیشتر از حد معمول باشد.
- کودکتان را به صورت منظم برای چکاب به دندانپزشک ببرید تا از وضعیت سلامت دندانهای او مطلع شوید. حتی کوچکترین نشانههای خرابی را نیز نادیده نگیرید.
- مراقب باشید کودکتان در طول روز آب و مایعات کافی مصرف کند تا دچار کاهش بزاق دهان نشود. اگر کودک شما به علت سرماخوردگی دچار کیپی بینی شده است حتما با کمک داروهای تجویز شده توسط پزشک، روند بهبود او را سریعتر کنید.
- اجازه ندهید نوزاد شما زمان زیادی را در طول روز از پستونک استفاده کند.
- اگر نوزاد یا کودک شما به رفلاکس معده دچار است برای درمان او لحظهای درنگ نکنید؛ چون بازگشت اسید معده یکی از خطرناکترین عوامل برای تخریب دندانها به شمار میرود.
برای اطلاعات بیشتر: فلوراید درمانی در کودکان
زمان مراجعه به پزشک
شما باید برای چک کردن دندانهای کودک خود گوش به زنگ باشید. در صورتی که اثری از لکه یا خطوط سفید بر لثه فرزندتان دیدید سریعا به پزشک مراجعه کنید. اگر کودکتان از احساس درد در هر بخشی از دندانها و لثه خود شکایت کرد نیز باید به فکر دریافت نوبت از پزشک متخصص باشید. نشانههایی نظیر آبسه، حساسیت به مواد غذایی سرد و تغییر رنگ دندان نیز جزو دیگر عواملی هستند که زنگ خطر بزرگی برای مراجعه به پزشک هستند.
اگر حین مسواک زدن دندانهای خردسال متوجه شدید که لثههای او دچار خونریزی شدهاند، باید این مشکل را جدی بگیرید. پزشک پس از معاینه، علت اصلی را تشخیص خواهد داد. به طور کلی والدین باید توجه ویژهای به سلامت دندانهای فرزند خود داشته باشند و در صورت مشاهده هر گونه مشکل و ناهنجاری با پزشک متخصص مشورت کنند.
سلام بجز عصب کشی چه درمان جدیدی هست برای کودک پنج ساله
سلام وقت بخیر
تمام پوسیدگی ها به عصب کشی ختم نمی شود، برای پوسیدگی به عصب رسیده راهی به جزء درمان عصب کشی و روکش استیل دندان شیری وجود ندارد. اگر پوسیدگی به عصب نرسیده باشد با ترمیم میتوان درمان کرد.