راه های جلوگیری از پوسیدگی دندان

پوسیدگی دندان از جمله این بیماری هاست. در اغلب موارد مراحل اولیه پوسیدگی تشخیص داده نمی شود و فرد زمانی متوجه خراب شدن دندان می شود که دردهای شدیدی را در این ناحیه احساس می کند و وضعیت دندان به اندازه ای وخیم شده است که نیاز به اقدام سریع درمانی وجود دارد. اگر که فرد بیمار به موقع اقدام به پیشگیری و درمان کند تا حد زیادی میتوان جلوی پوسیدگی را گرفت. در ادامه این مقاله به مرحله ایجاد و شروع تا مرحله درمان و پیشگیری، پرداخته ایم.

پوسیدگی دندان چیست؟

زمانی که مینای دندان یا همان لایه رویی و سخت دندان دچار آسیب هایی مانند تغییر رنگ یا تخریب شود، پوسیدگی دندان رخ داده است. این مشکل در هر سنی میتواند به وجود آید. پس توجه به دندان خیلی ضروری و مهم است.

بیشترین نقش شیوع پوسیدگی در تولید اسید توسط باکتری های پلاک است. این باکتری ها در سطح دندان قرار دارند و زمانی که مواد شیرین با آنها تماس پیدا می کنند با فعالیت بیشتری اسید تولید می کنند. قرارگیری اسید تولید شده در سطح دندان عامل خرابی یا به اصطلاح کرم خوردگی دندان می شود. این نوع پوسیدگی در کودکان رایج است.

پوسیدگی از ناحیه اتصال لثه و دندان نیز زمانی رخ می دهد که باکتری پلاک بخاطر فاصله ایجاد شده در بین لثه و دندان وارد این محدوده شود و در این موقعیت فعالیت کند. این نوع پوسیدگی در مقابل کرم خوردگی سطحی دندان قرار می گیرد و افراد با سن بالاتر بیشتر دچار آن می شوند.

انواع پوسیدگی دندان

۱- پوسیدگی دندان جلو:

پوسیدگی از جلو معمولا کمتر از دندان های کناری اتفاق می افتد و به سرعت قابل مشاهده و تشخیص می باشد. این پوسیدگی ناشی از قند های مصرفی به صورت مستقیم یا مواردی مانند نوشیدنی ها، شربت ها، نوشابه ها و … است که یک پلاک پیوسته بر روی سطح دندان ایجاد می کنند و باعث پوسیدگی دندان جلو می شوند. با رعایت بهداشت و انجام معاینات پزشکی می توان از ایجاد این پلاک ها جلوگیری کرد.

۲- پوسیدگی روکش دار:

اگر دندان ها توسط یک دندانپزشک با تجربه و دارای دانش بالا روکش شوند، به راحتی دچار پوسیدگی نمی شوند. پوسیدگی دندان روکش دار در موارد محدودی اتفاق می افتد و اصلی ترین عامل آن عدم رعایت بهداشت دهان و دندان می باشد. همچنین خوردن خوراکی ها و غذاهای سفت نیز در این مساله دخیل است. اگر دندان روکش دار پوسیده شود، روکش دچار لقی می شود، فرد احساس درد می کند، احتمال خونریزی کنار دندان هست، دندان نسبت به گرمی و سردی نوشیدنی ها و غذاها حساس می شود.

۳- پوسیدگی دندان کودکان:

محیط دهان کودکان به دلیل ریزه خواری و همچنین نزدیک بودن فواصل غذایی، مستعد تجمع باکتری و پوسیده شدن دندان ها می باشد. این باکتری ها در سطح دندان های جلویی بیشترین اثر گذاری را دارند و به کرات مشاهده کرده اید که دندان های جلویی کودکان بیشتر دچار پوسیدگی می شوند. سطح تماس بزاق دهان کودک با این دندان ها زیاد است. توصیه می شود حتی با آب خالی چند بار در طول روز دهان کودک شستشو داده شود و بهداشت دهان بدون ایجاد حساسیت در کودک، رعایت گردد.

۴- پوسیدگی ثانویه:

زمانی که پوسیدگی دندان شدت پیدا کند و به کانال ریشه دندان سرایت کند. فرد سریعا باید به دندانپزشک مراجعه کند و فرآیند درمان را آغاز نماید. چرا که احتمال انتقال عفونت به نقاط دیگر بدن وجود دارد. 

۵- پوسیدگی با وجود مسواک زدن:

با مسواک زدن سطح بهداشت دهان و دندان به مراتب افزایش می یابد اما ممکن است ایجاد پلاک های ضخیم بر روی سطح دندان ها و یا عدم مسواک زدن صحیح، موقعیت هایی برای تجمع باکتری ها ایجاد شود و پوسیدگی دندان رخ دهد. گاهی پوسیدگی به دلیل فشار، ضربه و … ایجاد می شود که خارج از محدوده اثر گذاری مسواک زدن است.

۶- پوسیدگی در حین ارتودنسی:

در طول دوران ارتودنسی امکان رعایت بهداشت و نظافت دندان ها به مراتب سخت تر می شود. همین موضوع سبب می گردد که شرایط برای ایجاد پوسیدگی فراهم شود و حتی دندان ها در این دوران بیشتر دچار خرابی و پوسیدگی شوند.

۷- پوسیدگی بعد از عصب کشی:

بعد از عصب کشی هنوز احتمال عفونت و پوسیدگی در دندان وجود دارد. چرا که مقداری از دندان تخلیه شده و مجدد پر شده است. مرز مواد پر شده با دندان طبیعی حساسیت بالایی دارد و ایجاد فشار زیاد و عدم رعایت بهداشت، احتمال پوسیدگی در آن را بالا می برد. از طرفی احتمال عدم عصب کشی کامل و باقی ماندن عفونت در کانال ریشه نیز وجود دارد که می تواند عاملی برای پوسیدگی دندان بعد از عصب کشی باشد.

بیشتر بدانید: مراقبت های پس از عصب کشی

۸- پوسیدگی بعد از کامپوزیت:

بعد از کامپوزیت نیاز است که به تمیزی دندان ها دقت بیشتری شود و مهمترین عامل در پوسیدگی دندان های کامپوزیت شده، عدم رعایت بهداشت دهان و دندان است. عوامل دیگری مانند مصرف نوشیدنی های الکی، نوشابه، مشروب و همچنین مصرف دخانیات در پوسیدگی دندان کامپوزیت شده اثر دارد.

علت پوسیدگی دندان

با توجه به علت ها می توان به راحتی خیلی از دلایل پوسیدگی را حذف کنیم و به سالم ماندن دندان هایمان بیشتر کمک کنیم، برخی از عوامل عبارتند از :

• عدم بهداشت دهان: در نیم ساعت ابتدایی بعد از خوردن و آشامیدن بهترین بستر برای فعالیت باکتری ها برای تخریب دندان فراهم است، عدم انجام به موقع مسواک و نخ دندان، این زمان را ایجاد می کنند که دندان تحت تاثیر باکتری ها پوسیده شود.

• خشک بودن دهان: خشکی دهان اثرگذاری اسید تولید شده توسط باکتری پلاک را افزایش می دهد، بزاق دهان با رقیق کردن اسید، تاثیر آن را خنثی می کند. و محیطی برای پوسیدگی فراهم می شود.

• خالی شدن یا شکستگی دندان: اگر دندانی به دلایل مختلف شکسته شود و یا درون آن خالی شده باشد، عدم درمان به موقع باعث می شود در حفره ایجاد شده پوسیدگی رخ دهد و دندان به کلی تخریب شود.

همچنین بخوانید: راه های درمان و ترمیم شکستگی دندان شیری

• دوره های درمانی و پزشکی: برخی از بیماری ها یا دوره های خاص از زندگی افراد در خرابی دندان اثرگذار است. افرادی که تحت شیمی درمانی قرار می گیرند به مقدار زیادی دچار خشکی دهان می گردند. همچنین خانم های باردار در دوره حاملگی و یا فرآیند زایمان به دلیل تحلیل رفتن بدن، ممکن است آسیب پذیری بالاتری در زمینه پوسیدگیداشته باشند.

چه کسانی بیشتر دچار پوسیدگی می شوند؟

تمام افراد جامعه در معرض این بیماری قرار دارند. اگر فردی موارد زیر را داشته باشد، مطمئنا بیشتر در معرض پوسیدگی قرار:

• عدم رعایت بهداشت دهان و دندان
• مصرف بالای خوراکی ها و نوشیدنی های شیرین
• کاهش بزاق دهان و خشکی زیاد آن
• عدم مصرف ویتامین D به مقدار مناسب
• عدم مصرف مواد و آب دارای فلوراید
• عدم معاینه منظم
• مصرف زیاد نوشیدنی های گاز دار حاوی قند و هیدروکربنات
• عدم ترمیم دندان شکسته شده یا آسیب دیده

توجه: باید در نظر داشته باشید که برای جلوگیری از پوسیدگی، خلاف موارد بالا عمل کنید (برای مثال: معاینه منظم، عدم مصرف زیاد شیرینی، نوشیدن آب و غذاهای حاوی فلوراید، و… رعایت بهداشت دهان و دندان) تا دندان هایی سالم و بدون پوسیدگی و خرابی داشته باشید.

روند پوسیدگی دندان

در روند خراب شدن دندان، می توان گفت مرحله درد جزء مراحل آخر است و تقریبا پوسیدگی دندان در آن کامل شده است. پس باید به طور دوره ای معاینه شوید تا هر چه سریع تر پوسیدگی تشخیص داده شود. مراحلی پوسیدگی به شرح زیر است:

۱- سم زدایی اولیه: تحت تاثیر فعالیت باکتری ها و به دلیل تماس اسید با دندان، لایه رویی دندان که از یک بافت سخت است مقاومت خود را از دست می دهد و با پیدایش لکه های سفید، فرآیند خراب شدن دندان شروع می شود.

۲- پوسیدگی مینای: ادامه روند فعالیت باکتری ها، با تخریب کامل مینای دندان همراه می شود که رنگ روش آن را به تیره تغییر می دهد. در این مرحله عملا مینای دندان تخریب می گردد. حالا با گذر زمان حفره های ریز در سطح خراب شده بوجود می آیند.

۳- پوسیدگی عاج: در زیر مینای دندان، بافت حساس تر عاج قرار گرفته است که از آسیب پذیری بالاتری نسبت به دندان برخوردار است. زمانی که پوسیدگی به این ناحیه وارد شود، سرعت خراب شدن دندان افزایش می یابد و در مدت کوتاهتری دندان به طور کامل به سمت تخریب می رود. افرادی که به هنگام خوردن و آشامیدن دچار درد در دندان می شوند در این مرحله از خرابی دندان قرار دارند.

۴- آسیب به پالپ: بافت شامل عصب ها و رگ های خونی در مرکزی ترین قسمت دندان قرار دارد که انواع حس های دریافتی از دندان توسط آن انجام می شود. اگر تخریب دندان وارد این مرحله شود، متخصص فرآیند عصب کشی دندان را تجویز می کند تا فرد دردهای زیادی را حس نکند.

۵- آبسه و تورم: فرآیند تخریب دندان به صورت کامل انجام گرفته و دندان به مرحله نابودی کامل رسیده است. حالا در اطراف آن چرک ایجاد می شود و منجر به تورم لثه می گردد. چنین شرایطی را آبسه دندان می گویند. نشانه های ظاهری آبسه دندان درد شدید در فک، تورم دیواره کناری دهان و لثه، تب و …می باشد.

علائم و نشانه ‌ها

در ابتدای مقاله  فهمیدیم که خیلی از پوسیدگی ها با چشم قابل مشاهده نیست و نمی توان از همان ابتدا به آنها پی برد. به همین خاطر معاینه های دوره ای توصیه می شود. در مراحل بالاتر خرابی دندان، نشانه های چون خشکی دهان، بوی بد دهان، حساسیت دندان به نوشیدنی های سرد و گرم، حساسیت به شیرینی، درد دندان، تب، تورم، آبسه دندان و … می باشد.

از نظر ظاهری نیز در مراحل شدید شدن خرابی دندان تغییر رنگ آن از سفیدی به تیرگی و همچنین تخریب و شکسته شدن دندان قابل مشاهده است.

راه های تشخیص و پیشگیری از پوسیدگی

۱- پوسیدگی شیارهای دندانی

وقتی شما غذاها و یا نوشیدنی های دارای قند مصرف می کنید باکتریهای پلاک این قند را به اسیدهای ضعیفی تبدیل می کنند که به مرور باعث تخریب مینای دندان می‌شوند.

به نقل از سایت معتبر healthline:

The bacteria in plaque feed on carbs and sugars, producing acid as they metabolize the sugars. The acids can damage your enamel and the roots of your teeth, leading to gum disease and tooth decay.

ترجمه: باکتری های موجود در پلاک از کربوهیدرات ها و قندها تغذیه می کنند و با متابولیسم قندها اسید تولید می کنند. اسیدها می توانند به مینای دندان و ریشه دندان آسیب برسانند و منجر به بیماری لثه و پوسیدگی دندان شوند.

۲- پوسیدگی سطوح صاف دندانی

این دسته از پوسیدگی ها بر روی سطوح جونده دندان های آسیا و در پشت دندان‌های جلو ایجاد می‌شود. در شیارهای دندانی پلاک دندانی به راحتی ایجاد می شود که نتیجه آن چیزی جز پوسیدگی نیست. استفاده از فیشورسیلانت یا شیار بندها مخصوصاً در دندانهای کودکان باعث پیشگیری از ایجاد پوسیدگی در این نواحی می شود. پوسیدگی و جرم گرفتگی دندان می تواند باعث التهاب لثه و به مرور زمان بیماری های لثه شود.

۳- محصولات پیشگیری کننده از پوسیدگی

این نوع از پوسیدگی در سطوح صاف دندانی نزدیک شیار لثه و یا در نواحی بین دندانی ایجاد می شود. استفاده صحیح از مسواک و همچنین نخ دندان نقش مهمی در پیشگیری از چنین پوسیدگی هایی دارد.

شما می توانید از لوازم و محصولات متعددی برای پیشگیری از ایجاد پوسیدگی دندان استفاده کنید. اصلی ترین وسیله برای پیشگیری از پوسیدگی دندان یک مسواک با کیفیت است. مسواک برقی نیز در این راستا می تواند به شما کمک کند. با استفاده از اطلاعات و مقالات این وبسایت و همچنین مشورت با دندانپزشک می‌توانید بهترین وسیله را برای خود انتخاب کنید.

خمیردندان و یا ژل های دندانی مکمل مسواک محسوب می شوند خمیردندان با دارا بودن مواد ساینده و همچنین فلوراید در پاک کردن دندان و محکم تر کردن مینا و عاج دندان نقش مهمی دارد.

وارنیش فلوراید که در کشور ما بیشتر برای کودکان استفاده می شود، باعث رفع حساسیت دندان ها نسبت به گرما و سرما و همچنین پیشگیری از پوسیدگیهای دندانی می شود وارنیش فلوراید دارای فلوراید غلیظ است و در عرض ۱ ساعت میتواند به مینا و عاج دندان نفوذ کند و باعث قوی تر شدن آنها شود.

با استفاده از روش هایی که در بالا به آنها اشاره شد می‌توان میزان بیماری را در کودکان و بزرگسالان به شدت کاهش داد. البته لازم است که رژیم غذایی را نیز کنترل کرد. محدود کردن استفاده از مواد قندی و اسیدی نقش بسیار مهمی در کاهش پوسیدگی های دندانی دارد.

استفاده از دهانشویه نیز می تواند در جلوگیری از پوسیدگی دندان موثر باشد.

درمان پوسیدگی دندان

اینکه خرابی دندان فرد در چه مرحله ای باشد، روش های درمان نیز متفاوت می باشد. مهمترین راه های درمانی در این زمینه عبارتند از: