در مواردی پیش می آید که وضعیت خرابی دندان به اندازه ای است که دیگر امکان پر کردن دندان به شکل معمول امکان پذیر نیست و همچنین بخاطر عمق زیاد خرابی حساسیت به گرما و سرما در عصب و لثه وجود دارد، برای همین باید از روشی برای از بین بردن این حساسیت استفاده کرد که عمق دندان را در مقابل سرما و گرما محافظت کند. کف بندی دندان دقیقا همان چیزی است که این عمل را انجام می دهد و خیال فرد را از دردهای بعدی راحت می کند. کف بندی دندان که به نام بیس و لاینر هم معروف است، یک متد جدید در علم دندانپزشکی است و داشتن اطلاعات کافی در مورد آن مطمئنا برای خیلی ها کمک کننده خواهد بود.
کف بندی دندان چیست ؟
استفاده از موادی عایق مانند برای زیر دندان که مانع حساسیت به سرما و گرما در دندان می شود را کف بندی دندان می گویند. این مواد ترمیمی که مهمترین ویژگی آنها عایق بودن است معمولا در زمانی استفاده می شود که پوسیدگی بسیار زیاد و عمق حفره ایجاد شده به نزدیک عصب رسیده باشد. در چنین شرایطی اگر شما نخواهید از مواد ترمیمی استفاده کنید، مطمئنا بعد از انجام درمان دندان، با حساسیت ها و درد هایی روبرو خواهید شد که از عمق دندان ایجاد می شود.
روال کار به این صورت است که دندان پزشک قبل از اینکه با مواد ترمیمی از قبیل آمالگام یا کامپوزیت درون حفره ایجاد شده را پر کند، در کف حفره و سطح پایینی خرابی دندان، مواد کف بندی را قرار می دهد. این مواد شامل لاینر، بیس و وارنیش می شود.
در نهایت می توان گفت که فرآیند کف بندی دندان یا همان بیس و لاینر، یک لایه محافظتی برای دندان است که در مقابل عواملی مانند نیرو، گرما و سرما از دندان محافظت می کند.
انواع مواد ترمیم دندان
مواد استفاده شده برای عایق و ترمیم دندان در دسته بندی های گوناگونی قرار می گیرند که دارای ویژگی متفاوتی هستند و در دو رده اصلی همرنگ و غیر همرنگ می باشند.
- ترمیم دندان با مواد همرنگ مانند کامپوزیت و گلاس آیونومرها
- ترمیم دندان با مواد غیر همرنگ مانند آمالگام
از نظر ظاهر، مواد کامپوزیت زیباتر هستند و دارای چند دسته بندی رنگ در کلاس A و B می باشند. با این حال امکان اجرای کامپوزیت توسط هر دندانپزشکی وجود ندارد و نیاز به تبحر و تخصص بالایی می باشد. برای اتصال کامپوزیت ها از چسب استفاده می شود.
از نظر استحکام نیز، این عقیده وجود داشت که آمالگام از کامپوزیت مستحکم تر است. اما به همین راحتی نمی توان در مورد استحکام نظر داد چرا که برای برخی دندان ها کامپوزیت نسبت به آمالگام بهتر جواب می دهد و نتیجه مستحکم تری را فراهم می کند. از طرفی اگر فردی دارای تعداد زیادی دندان خراب و پوسیده است و بهداشت دهانی او مشکل دارد بهتر است از آمالگام استفاده کند.
انتخاب مواد ترمیم کننده دندان به عوامل گوناگونی بستگی دارد و همچنین استفاده از این مواد نیازمند تخصص می باشد. دندانپزشک باید از تجربه خوبی برخوردار باشد و بتواند حجم مشخصی از مواد را وارد سطح کف دندان نماید. در صورتی که حجم استفاده از مواد کف بندی کم باشد ممکن است تاثیر پذیری خود را از دست بدهد و همچنین در صورتی که حجم استفاده شده زیاد باشد، فضای درون دندان کاهش پیدا می کند و مواد پر کننده دندان به خوبی درون آن قرار نمی گیرند و ممکن است شکننده شوند.
کاربرد کف بندی یا بیس و لاینر
دو ماده اصلی که برای کف بندی حفرات دندان ها استفاده می شوند بیس و لاینر هستند که دارای تفاوت هایی می باشند. زمانی که این دو ماده در کف دندان اجرا می شوند و قرار می گیرند، دندانپزشک مواد ترمیمی مانند کامپوزیت و آمالگام را روی مواد کف بندی قرار می دهد تا ترمیم دندان انجام پذیرد.
تفاوت هایی بین بیس و لاینر از نظر ساختار و کاربرد وجود دارد که اگر تعریف و ویژگی آنها را بدانیم، راحت تر می توانیم این دو ماده کف بندی را از هم تفکیک کنیم.
۱- لاینر
لاینرها که بیشتر از هیدروکسید کلسیم تشکیل شده اند و با نام دایکال نیز شناخته می شوند یک لایه نازک از موادی هستند که در سطح پایین و آماده شده دندان قرار داده می شوند. این لایه نازک در مقابل مواد ترمیمی، سرما، گرما، مایعات درون دهان و موارد خارجی از دندان حفاظت می کنند.
معمولا دسته بندی لاینرها بر اساس ضخامت است و آن ها را در سه دسته زیر قرار می دهند:
- لاینرهای محلول با ضخامتی در حدود ۲ تا ۵ میکرون
- لاینرهای پسوس انسیون با ضخامت ۲۰ تا ۲۵ میکرون
- لاینرهای سمنت (Cement Liners) با ضخامت ۲۰۰ تا ۱۰۰۰ میکرون
این لاینرها برای تفکیک و ایجاد فاصله حفاظتی استفاده می شوند و به دلیل اینکه استحکام آنها پایین است به عنوان پر کننده دندان به تنهایی قابل استفاده نیست.
لاینر به عنوان اولین لایه روی کف دندان استفاده می شود به این صورت که به وسیله یک قلم فلزی بعد از ترکیب، سریعا در سطح کف دندان قرار داده می شود. دندانپزشکی که از لاینر استفاده می کند باید به این نکته توجه داشته باشد که لاینرها در همان چند ثانیه اول سفت می شوند.
لایه لاینر با عایق کردن دندان در برابر سرما و گرما باعث می شود که میزان تحریک پذیری پالپ دندان به شدت کاهش پیدا کند.
۲- بیس
بعد از لاینر یا همان دایکال از ماده دومی به نام بیس استفاده می شود. این ماده نسبت به لاینرها ضخیم تر بوده و به صورت پودر و مایع تهیه می شود. دندانپزشک باید دقت داشته باشد که طی چند مرحله به صورت کامل پودر و مایع را با هم ترکیب کند و سپس در محل دندان روی لایه لاینر قرار دهد.
ترکیب یکنواخت پودر و مایع به صورت خمیری یا بتونه ای می شود و ضخامتی که از بیس استفاده می شود باید بیشتر از لاینر و حداقل یک میلیمتر باشد.
زمانی که بیس در محل خود قرار بگیرد و به طور کامل سخت شود توانایی تحمل نیروی وارده از سمت مواد ترمیمی را خواهد داشت. در واقع بیس به حالت ضربه گیر و شک گیر عمل می کند و نیروها را کنترل می کند. از طرفی این دیدگاه وجود دارد که بیس باعث محافظت پالپ در شرایط حرارتی و ضربه ای می شود.
انواع بیس
- پلی کربوکسیلات : که برای نمونه می توان به پلی اف (PolyF) اشاره کرد. ماده ای که تحریک پالپ دندان را به همراه ندارد و در چسباندن روکش هم کاربرد دارد.
- زینک اکساید اوژنول (ZOE): در کنار اینکه تحریک پذیری برای دندان ندارد، باعث تسکین درد آن هم می شود.
- گلاس آینومر (GI) : گلاس آینومر در دو دسته سلف کیور و لایت کیور تولید می شوند که تفاوت در نحوه سفت شدن آنهاست. سلف کیورها به صورت خود سفت شونده هستند و لایت کیورها با نور آبی سفت می شوند.
- زینک فسفات مانند هاروارد (Harvard) : این ماده قابلیت تحریک پذیری دارد و برای همین در دندان زنده استفاده نمی شود و بیشتر در زمینه چسباندن روکش، پست و کور دندان کاربرد دارد.
هزینه کف بندی دندان
مانند پر کردن دندان که بسته به شرایط، نوع دندان، فک بالا یا پایین و … تفاوت قیمت وجود دارد برای کف بندی هم با توجه به شرایط، میزان خرابی دندان و نوع مواد استفاده شده، هزینه و پرداختی متفاوت خواهد بود.
مراحل کف بندی دندان
در کف بندی دندان مراحل زیر به صورت معمول انجام می گیرد مگر اینکه نیاز به اقدامات جانبی دیگری باشد.
- آماده سازی سطح حفره دندان برای قرار دادن مواد کف بندی
- انتخاب نوع لاینر و آماده کردن ترکیب مناسب آن برای قرار دادن در سطح کف حفره دندان
- قرار دادن لاینر در دندان با دقت بالا و حجم مناسب
- انتخاب بیس مناسب با توجه به عوامل تاثیرگذار
- ترکیب یکنواخت پودر و مایع بیس به صورت کامل و دقیق تا به شکل خمیر در بیاید
- قرار دادن بیس در دندان با ضخامت حداقلی یک میلیمتر
