جراحی فک و صورت

اطلاعات مفید در مورد درمان جراحی فک و صورت که باید بدانید

در عمل جراحی فک که جراحی ارتوگناتیک (orthognathic) نام دارد، ناهنجاریهای استخوان فک یا ناهمراستایی آنها اصلاح می شود و در نتیجه فکها و دندانها عملکرد بهتری خواهند داشت. اصلاحات فک میتواند به بهبود توازن و زیبایی صورت نیز کمک کند.

در صورتی که مشکلات فک دارید که با درمان ارتودنسی به تنهایی، اصلاح نمی شوند عمل جراحی فک گزینه اصلاحی مورد نیاز شماست. در بیشتر این موارد براکت نیز به دندانها متصل می شود تا نتیجه بهتری حاصل شود. براکت ارتودنسی ممکن است پیش از جراحی فک و یا در دوره بهبودی پس از جراحی فک (تا زمانی که بهبودی و همراستایی دندانها کامل شود) استفاده شود.

البته قبل از اقدام به جراحی فک و حتی درمان ارتودنسی باید از وضعیت سلامت لثه ها اطمینان حاصل کنید اگر لثه ها مریض باشند، عمل جراحی به درستی صورت نمی گیرد. در بعضی مواقع لثه نیاز به جراحی پیدا می کند.

آیا عمل جراحی فک در کودکان و نوجوانان نیز انجام می شود؟

عمل جراحی فک بر روی استخوان فک صورت می گیرد بنابراین باید سن رشد استخوانها به پایان رسیده باشد. معمولا رشد استخوانها در دخترها بین ۱۴ تا ۱۶ سالگی و در پسرها بین ۱۷ تا ۲۱ سالگی تمام می شود. پس از آن میتوان عمل جراحی فک انجام داد.

عمل جراحی فک بالا در چه مواردی انجام می شود؟

این جراحی برای اصلاح موارد زیر صورت می گیرد:

• جلو زدگی یا عقب ماندگی شدید فک بالا
• کراس بایت
• اوپن بایت (باز ماندن جلوی دهان در هنگام بستن فکها)
• شکاف لب
• دیده نشدن دندانها یا بیش از حد دیده شدن دندانها در هنگام لبخند
• کمبود رشد میانه صورت

عمل جراحی فک پایین در چه مواردی انجام می شود؟

جراحی فک پایین برای اصلاح موارد زیر به کار می رود:

• عقب ماندگی فک پایین
• جلو زدگی فک پایین

عمل جراحی چانه (جنیوپلاستی) در چه مواردی انجام می شود؟

این جراحی برای اصلاح کوچک بودن یا عقب بودن چانه انجام می شود. اگر عقب بودن چانه با عقب بودن دندانهای پایین همراه باشد، عمل جراحی فک پایین نیز همزمان صورت می گیرد اما در مواردی که فقط چانه عقب است و ارتباط بین دندانها چندان مشکل ندارد فقط جراحی چانه انجام می شود.

• جلو بردن چانه : در عمل جراحی چانه، برش کوچکی در برجستگی پایین چانه ایجاد می شود و استخوان آن جلو کشیده می شود و سپس با پیچ و پلاک و یا با سیم در جای جدید ثابت می شود.
• کوچک کردن چانه : همچنین ممکن است جراحی چانه برای کوچک کردن چانه های جلوزده انجام شود که در این صورت جلوی استخوان چانه برش خورده و برداشته می شود.

فواید جراحی فک

عمل جراحی فک فواید زیر را به دنبال دارد:

• تماس دندانها با هم بهتر می شود در نتیجه هم جویدن غذا درست و کامل انجام می شود و هم کمتر غذا بین دندانهایتان گیر می کند.
• تلفظ حروف و کلمات اصلاح می شود.
• اگر مشکل بلعیدن دارید، اصلاح می شود.
• به دلیل توزیع یکنواخت بار بر روی دندانها، ساییدگی و شکستگی یا لب پر شدگی آنها به حداقل می رسد.
• فشار زیادی که در ناهمراستایی دندانها یا فکها بر مفصل فک وارد می شود، برداشته می شود. این فشار زیاد به تدریج منجر به تخریب مفصل فک و دردها و مشکلات مربوط به آن می شود.
• مشکلات مربوط به تناسب بایت و بستن فکها برطرف می شود (مثلا در برخی افراد دندانهای آسیاب بزرگ بر روی هم جفت می شوند در حالی که دندانهای جلو به هم نمی رسند (اوپن بایت) ، این مشکل با جراحی فک اصلاح می شود)
• عدم توازن اجزاء صورت یا عدم تقارن پایین صورت اصلاح می شود. مثلا کوچک بودن چانه، عقب ماندگی چانه یا جلوزدگی آن، کراس بایت، اوربایت و غیره برطرف می شود.
• لبها بدون فشار و راحت بسته می شوند.
• سردرد، درد فک و گردن درد ناشی از فشار بر عضلات و مفصل فک برطرف می شود.
• گاز گرفتن گونه و زبان به حداقل می رسد.
• نقایص مادرزادی یا جراحات صورت را میتوان در جراحی فک اصلاح کرد.
• مشکل وقفه تنفسی در خواب (اپنه خواب) برطرف می شود.

عمل جراحی فک چه خطرات یا عوارضی ممکن است داشته باشد؟

عمل جراحی فک به طور کلی اگر توسط جراح فک و دهان با تجربه صورت بگیرد، ایمن و کم خطر است. به طور کلی عمل جراحی فک خطرات و عوارض زیر را ممکن است داشته باشد:

• از دست دادن خون زیاد
• عفونت
• صدمه دیدن عصب
• شکستن استخوان فک
• برگشتن فک به جای قبلی
• مشکلاتی در تناسب بایت (تماس دندانها) و درد مفصل فک
• نیاز به جراحی مجدد
• نیاز به عصب کشی در برخی از دندانها
• از دست دادن بخشی از فک

عمل جراحی فک چگونه است؟

جراح پس از بریدن بافتها از داخل دهان و دسترسی به استخوان فک، برشهایی در استخوانهای فک ایجاد می کند تا آنها را حرکت داده و به موقعیت بهتری منتقل کند. پس از این که جا به جایی استخوانهای فک تمام شد، پلاک استخوانی کوچک، پیچ، سیم و حلقه های کشی برای ثابت نگه داشتن استخوانها در جایگاه جدید مورد استفاده قرار می گیرد. این سیمها و پیچها به مرور زمان بخشی از ساختار استخوان فک خواهند شد و نیازی به در آوردن آنها نیست.

در برخی موارد استخوان اضافی به فک افزوده می شود. این استخوان ممکن است از ران یا دنده برداشته شود. استخوان پیوندی با پلاک و پیچ در جای خود ثابت می شود.

در مواردی هم ممکن است لازم باشد استخوان تغییر شکل پیدا کند تا فک شکل بهتری پیدا کند.

عمل جراحی فک ممکن است در فک بالا، فک پایین، چانه و یا ترکیبی از اینها صورت بگیرد.

آیا جراحی فک درد دارد؟

پس از هر عمل جراحی احتمالا درد یا ناراحتی تا حدی تجربه می شود. شایعترین عارضه عمل جراحی فک، درد پس از جراحی، کمی ورم اطراف صورت و بی حسی پایین صورت است که موقتی بوده و برطرف می شود.

خود عمل جراحی تحت بیهوشی انجام می شود پس در حین عمل دردی احساس نمی کنید. اما پس از آن درد شروع می شود و باید با کمک مسکن آن را کنترل کنید.

آیا جای زخم جراحی روی صورتم می ماند؟

معمولا برش از داخل دهان انجام می شود بنابراین هیچ جای زخمی در چانه، فک، دهان یا هر جای دیگری در صورتتان دیده نمی شود.

با این حال گاهی اوقات ممکن است لازم باشد برشهای کوچکی در خارج از دهان نیز ایجاد شود.

عمل جراحی فک با بی حسی انجام می شود یا بیهوشی؟

این عمل جراحی تحت بیهوشی انجام می شود.

بعد از عمل جراحی

پس از عمل جراحی فک، چند روز باید در بیمارستان بمانم؟

پس از این جراحی معمولا یک الی دو روز باید در بیمارستان بستری بمانید. البته این زمان بستگی به حال و روز شما دارد و اگر نامساعد باشد ممکن است بیشتر در بیمارستان بمانید.

وضعیتم بعد از عمل جراحی فک چگونه خواهد بود؟

• معمولا در لب بالا یا پایین و یا هر دو تا مدتی بی حسی خواهید داشت. بی حسی همراه با ورم و درد و زخم داخل دهان ممکن است باعث شود تا مدتی کارهای ساده ای مثل نوشیدن مایعات برایتان کمی سخت شود.
• تا مدتی زخم دهان ممکن است اذیتتان کند.
• باید مرتبا دهان خود را بشویید و محل زخم را تمیز نگه دارید.
• ممکن است تا چند هفته درد خفیف داشته باشید. درد جراحی با مصرف مسکن قابل کنترل است.
• کمی خونریزی از محل زخم تا چند هفته طبیعی است.
• مراقب علائم عفونت باشید.

غذا خوردن بعد از جراحی فک چگونه خواهد بود؟

• در دو روز اول پس از جراحی: در این مدت رژیم غذایی باید غیر جویدنی باشد. میتوانید غذاهای خیلی نرم بخورید یا غذاها را در مخلوط کن بریزید تا خوب نرم و یکدست شود و سپس بخورید. مهم این است که غذا به جویدن نیاز نداشته باشد. از جمله غذاهایی که میتوانید بخورید فرنی، شله زرد، سوپ، غذاهای کودک، ماست و غیره می باشد. یادتان باشد باید مقدار غذایی که میخورید به اندازه کافی باشد تا بهبودی زخمها با اشکال مواجه نشود.
• از روز دهم تا روز بیست و یکم (سه هفته بعد از جراحی): در این دوره نیازی نیست فقط مایعات بخورید. میتوانید غذاهای نرمی که نیاز به کمی جویدن دارند را نیز بخورید. از این جمله پوره سیب زمینی، نیمروی همزده، املت، کته و سایر غذاهای نرم هستند. لقمه های کوچک بگیرید. در این زمان جویدن شروع می شود اما هنوز باید مراقب باشید.
• از سه هفته تا شش هفته پس از جراحی فک: در این زمان مقدار جویدن را میتوانید بیشتر کنید. با این حال غذاها نباید سفت باشند. لقمه های کوچک بگیرید. اگر گوشت نرم می خورید آن را به قطعات کوچک تقسیم کنید. هر پرس غذایتان باید کم حجم باشد تا ناگهان فشار زیادی بر استخوان فک وارد نشود. دفعات وعده های غذایی را میتوانید بیشتر کنید. در این زمان تا دو سه ماه آتی هنوز عضله های فک در حال انطباق با شرایط جدید هستند و ممکن است زود خسته شوند. از خوردن چیزهایی که به جویدن طولانی نیاز دارند یا لقمه های بزرگ پرهیز کنید.
• پس از شش هفته: جویدن طبق روال عادی را میتوانید از سر بگیرید. با این حال باید یادتان باشد هنوز فک کامل بهبود نیافته است و هنوز غذاهایتان نباید خیلی سفت باشند. از خوردن غذاهای سفتی مانند پیتزا، سیب، هویج، گوشت سفت و … باید حداقل تا سه ماه پس از جراحی پرهیز کنید.

بعد از عمل جراحی فک چه نکاتی را باید رعایت کنم؟

پس از جراحی فک، دکتر دستورات لازم را به شما می دهد. معمولا این موارد به شما گفته می شود:

• سیگار را باید کنار بگذارید.
• تا چند روز باید فقط مایعات بخورید و پس از آن به مدت ۴ تا ۶ هفته فقط غذاهای نرم مصرف می کنید و بعد از آن به برنامه غذایی معمولی خود برمی گردید.
• بهداشت دهان را طبق دستور پزشک باید رعایت کنید.
• از فعالیتهای شدید تا مدتی باید پرهیز کنید.
• برای کنترل درد، داروهایی که برایتان تجویز شده را مصرف کنید.
• معمولا ظرف یک تا سه هفته به سر کار یا دانشگاه میتوانید برگردید.

چقدر طول می کشد خوب شوم؟

بهبودی ابتدایی فک معمولا شش هفته زمان می برد اما بهبودی کامل حدود دوازده هفته طول خواهد کشید. پس از بهبودی اولیه یعنی حدود شش هفته پس از جراحی، متخصص ارتودنسی صاف و مرتب کردن دندانها با براکت را تمام می کند.

کل دوره درمان ارتودنسی از جمله براکت و جراحی فک چند سال ممکن است زمان ببرد. پس از در آوردن براکت، ریتینر (تثبیت کننده ارتودنسی) برای تثبیت موقعیت جدید دندانها لازم است.

شرایط حفظ بهداشت دهان و مسواک زدن پس از جراحی فک چگونه است؟

در این جراحی هم همانند هر زخم دیگری باید مراقب باشید محل زخم همیشه تمیز بماند. معمولا جای زخم جراحی در داخل دهان قرار دارد. باید هر بار که چیزی می خورید دهان خود را با آب بشویید و دندانهایتان را از زمانی که پزشک به شما گفته است مسواک بزنید.

در روزهای اول که مجبور هستید وعده های کم حجم بخورید احتمالا دفعات خیلی بیشتری غذا می خورید. یادتان باشد بعد از هر بار غذا خوردن باید دندانهایتان را تمیز کنید.

در هفته اول پس از جراحی دقت کنید هنگام مسواک زدن، موهای مسواک خیلی نزدیک و یا روی براکت و دندانها قرار بگیرد. ممکن است در باز کردن دهان مشکل داشته باشید و هر بار دهانتان را برای مسواک باز می کنید، درد بگیرد. این نباید باعث شود دندانهایتان را تمیز کنید. با این حال تمیز کردن سمتی از دندانها که رو به زبان قرار دارند دشوار خواهد بود.

این وضعیت به مرور بهتر می شود و ظرف یک هفته تا ده روز بعد از جراحی میتوانید بدون مشکل دهان خود را باز کنید. بهتر است در این مدت از مسواکی که سر کوچکی دارد استفاده کنید تا راحت تر باشید.

آیا بعد از عمل جراحی فک دهان خونریزی می کند؟

گاهی اوقات هنگام تمیز کردن دندانها ممکن است دهان خونریزی کند. در یکی دو هفته اول پس از جراحی این کاملا طبیعی است. اما خونریزی باید ظرف چند دقیقه پس از پایان مسواک زدن، برطرف شود.

عمل جراحی فک برای چه کسانی توصیه نمی شود؟

این جراحی برای کسانی که با براکت یا درمانهای ارتودنسی دیگر نیازهایشان برطرف می شود توصیه نمی شود. همچنین در کسانی که به دلایل پزشکی تحمل جراحی بزرگ را ندارند و در افرادی که هنوز در سن رشد قرار دارند جراحی فک انجام نمی شود.

هزینه های جراحی فک

برای انجام عمل جراحی فک و صورت به شکلی موفقیت آمیز لازم است مراحلی که در ادامه ذکر خواهیم کرد را طی نمایید. بدیهی است که برای گذراندن هر کدام از این مراحل هزینه جداگانه ای طلب می شود.

• هزینه عمل جراحی

هزینه های مربوط به بیمارستان، دستمزد پزشک و متخصص بیهوشی یکی از مهمترین عوامل موثر بر تعیین قیمت نهایی جراحی فک و صورت است. هرچه مهارت و سابقه پزشک بیشتر باشد هزینه مربوطه نیز بیشتر خواهد شد. به علاوه اگر عمل جراحی در یک بیمارستان خصوصی انجام شود باید هزینه بیشتری متقبل شوید.

• هزینه ارتودنسی دندان پیش یا پس از جراحی

تقریبا در تمام موارد پیش از جراحی فک و صورت نیاز به ارتودنسی احساس می شود. گاه ارتودنسی بعد از جراحی انجام می شود و در برخی موارد لازم است ارتودنسی هم قبل و هم بعد از جراحی انجام شود. متریال مورد استفاده، درمان های جانبی مانند کشیدن یا پر کردن دندان و نیز شدت ناهنجاری و نامرتبی دندان ها مستقیما بر قیمت ارتودنسی دندان ها تاثیر خواهد گذاشت.

• هزینه تصویر برداری از فک پیش از عمل

برای آنکه کمترین آسیب حین عمل ایجاد شود، لازم است تصویربرداری اشعه X در برنامه های درمانی گنجانده شود. CT اسکن سه بعدی و تهیه نمونه های گچی و کامپیوتری نیز برای شناسایی دقیق نوع استخوان بندی فک پیش از عمل جراحی ضروری است.

• هزینه جراحی فک با بیمه

در صورتی که جراحی فک به عنوان یک جراحی درمانی شناخته شود، بیمه بخشی از هزینه های مربوطه را تقبل می کند. بیمه تامین اجتماعی در حدود ۳۰ درصد از هزینه را به بیمار باز میگرداند. این عدد در بیمه های تکمیلی به ۴۰ تا ۶۰ درصد هم میرسد. یعنی پس از عمل جراحی در حدود ۴۰ تا ۶۰ درصد از هزینه کل به بیمار عودت داده می شود.

جراحی دهان، فک و صورت مربوط به چه تخصصی است؟

فلوشیپ های جراحی فک و صورت یکی از تخصص های ده گانه در دندانپزشکی است. این تخصص شامل تشخیص و درمان بیماری ها، صدمات و نقایص مربوط به هر دو جنبه کاربردی و زیبایی شناختی اعم از بافت سخت و نرم در سر و گردن است . دامنه این تخصص بسیار وسیع است. وسعت این تخصص از کشیدن دندان تا درمان شکستگی های پیچیده ی صورت می باشد. این نوع جراحی هم در بیمارستان های خصوصی صورت می گیرد و هم در بیمارستان دولتی جراحی فک و صورت.

متخصصین جراحی فک و صورت قادر هستند با توجه به نوع ترومای ایجاد شده در صورت یا دهان یا فک محل آسیب را جراحی و اصلاح کنند. در این جراحی برش هایی به وسیله جراح در استخوان های فک زده می شود و پس از قرار دادن آنها در وضعیت صحیح هیچ اثر و جای زخمی از خود به جا نمی گذارد.

جراحی مفصل گیجگاهی ‌زیرواره‌ای

در شرایطی که دیگر روش های درمانی محافظه کارانه تر موثر واقع نشوند، پزشک شما ممکن است به منظور کاهش درد اختلالات مفصل گیجگاهی، جراحی را توصیه کند که می تواند شامل جراحی تعویض مفصل شود.

پیوند استخوان

در شرایطی جراح ممکن است از استخوان مصنوعی، قسمتی از استخوان خودتان یا اهدایی توسط دیگران به منظور پیوند مفاصل و ترمیم استخوان های شکسته و یا اصلاح استخوان هایی که به خوبی ترمیم نشده اند، استفاده کند.

متخصص فک و صورت

گروه جراحان فک و صورت با دیگر متخصصان به منظور اصلاح نقائص مادرزادی مانند شکاف لب و سقف دهان و مشکلات پس از ضربه که می تواند رشد طبیعی و عملکرد را مختل کند در همکاری هستند.