علت و راه حل پیشگیری از پوسیدگی دندان

برخی از بیماری ها به علت اینکه بسیار دیر تشخیص داده می شوند و فرد برای درمان آنها اقدام به موقعی انجام نمی دهد، مشکلات بیشتری را ایجاد می کنند. پوسیدگی دندان از جمله این بیماری هاست. در اغلب موارد مراحل اولیه پوسیدگی تشخیص داده نمی شود و فرد زمانی متوجه خراب شدن دندان می شود که درد های شدیدی را در این ناحیه احساس می کند و وضعیت دندان به اندازه ای وخیم شده است که نیاز به اقدام سریع درمانی وجود دارد. با آشنایی در مورد نشانه های این بیماری و همچنین توجه به راه های جلوگیری از پوسیده شدن دندان، می توان به مقدار زیادی مانع آن شد. مطالبی را که در ادامه با هم مرور می کنیم، اطلاعات مهمی را از مرحله ایجاد و شروع تا مرحله درمان، در اختیار ما قرار می دهد.

پوسیدگی دندان چیست

زمانی که مینای دندان یا همان لایه رویی و سخت دندان دچار آسیب هایی مانند تغییر رنگ یا تخریب شود، پوسیدگی دندان رخ داده است. برای خراب شدن دندان ها نمی توان سن مشخصی را تعیین کرد و ممکن است در هر سنی برای افراد رخ دهد. پس توجه به دندان در تمام سنین ضروری و مهم است.

یکی از مواردی که بیشتر پوسیدگی ها را ایجاد می کند تولید اسید توسط باکتری های پلاک است. این باکتری ها در سطح دندان قرار دارند و زمانی که مواد شیرین با آنها تماس پیدا می کنند با فعالیت بیشتری اسید تولید می کنند. قرارگیری اسید تولید شده در سطح دندان عامل خرابی یا به اصطلاح کرم خوردگی دندان می شود. این نوع پوسیدگی در کودکان رایج است.

پوسیدگی دندان از ناحیه اتصال لثه و دندان نیز زمانی رخ می دهد که باکتری پلاک بخاطر فاصله ایجاد شده در بین لثه و دندان وارد این محدوده شود و در این موقعیت فعالیت کند. این نوع پوسیدگی در مقابل کرم خوردگی سطحی دندان قرار می گیرد و افراد با سن بالاتر بیشتر دچار آن می شوند.

انواع کلاس پوسیدگی دندان

برای انجام فرآیند بهتر درمان و همچنین ثبت اطلاعات، وضعیت خرابی دندان را در کلاس های مختلف دسته بندی می کنند. این دسته بندی ربطی به اهمیت مراجعه به متخصص ندارد و شما با مشاهده اولین نشانه های پوسیدگی دندان باید به دکتر مراجعه کنید. کلاس بندی پوسیدگی دندان به صورت زیر است:

• کلاس ۱: پوسیدگی های قابل مشاهده در سطح

آن دسته از پوسیدگی ها که به راحتی قابل مشاهده هستند و روی سطوح دندان رخ می دهند. پوسیدگی کلاس یک بیشتر در دندان های انتهایی دهان که فرآیند جویدن را انجام می دهند، اتفاق می افتد. افرادی که دچار این نوع از خرابی دندان باشند، در سطح درگیر شونده دندان ها برای جویدن غذا، حفره ها و تیرگی هایی را مشاهده می کنند.

• کلاس ۲: پوسیدگی های غیرقابل مشاهده در سطح

اگر آسیب دیدگی و خرابی دندان در دیواره های کناری دندان های انتهایی مانند دندان آسیاب اتفاق بیافتد، به آسانی و با چشم نمی توان آنها را دید. این نوع پوسیدگی ها احتمال تخریب دو دندان را به صورت همزمان افزایش می دهد.

• کلاس ۳: پوسیدگی بین دندانی

پوسیدگی غیر قابل مشاهده اگر در دندان های جلویی فرد اتفاق بیافتد و دیواره کناری این دندان ها را درگیر کند در کلاس ۳ قرار می گیرند. پوسیدگی ایجاد شده در دیواره ها در این کلاس به سطح بالایی و لبه های دندان نمی رسد.

• کلاس ۴: پوسیدگی تا لبه دندان‌ ها

یک مرحله بالاتر از پوسیدگی کلاس ۳ است و تا خط بالایی دندان ها را درگیر می کند.

• کلاس ۵: پوسیدگی تا خط لثه

تقریبا برعکس کلاس ۴ اتفاق می افتد و پوسیدگی بین دندانی به سمت پایین و خطوط بین لثه و دندان گسترش پیدا می کند.

• کلاس ۶: پوسیدگی عمده در دندان ها

به صورت گسترده و در سطح بالایی دندان ها رخ می دهد و حجم پوسیدگی به مراتب از کلاس ۱ بیشتر است.

علت پوسیدگی دندان

زمانی که ما نسبت به زمینه و سبب این بیماری آگاهی کافی را داشته باشیم، به راحتی می توانیم خیلی از دلایل پوسیدگی را حذف کنیم و به سالم ماندن دندان هایمان بیشتر کمک کنیم، برخی از عوامل اصلی خراب شدن دندان عبارتند از :

• عدم بهداشت دهان

در نیم ساعت ابتدایی بعد از خوردن و آشامیدن بهترین بستر برای فعالیت باکتری ها فراهم است تا عامل تخریب دندان شوند، عدم انجام به موقع مسواک و نخ دندان، این زمان را ایجاد می کنند که دندان تحت تاثیر باکتری ها پوسیده شود.

• خشک بودن دهان

خشکی دهان اثرگذاری اسید تولید شده توسط باکتری پلاک را افزایش می دهد، این درحالی است که بزاق دهان با رقیق کردن اسید، تاثیر آن را خنثی می کند. پس باید محیط دهان خشک نماند تا عاملی برای پوسیدگی دندان نباشد.

• خالی شدن یا شکستگی دندان

اگر دندانی به دلایل مختلف شکسته شود و یا درون آن خالی شده باشد، باید سریعا جهت درمان اقدام کنید، عدم درمان به موقع  باعث می شود در حفره ایجاد شده پوسیدگی رخ دهد و دندان به کلی تخریب شود.

همچنین بخوانید: راه های درمان و ترمیم شکستگی دندان شیری

• دوره های درمانی و پزشکی

برخی از بیماری ها یا دوره های خاص از زندگی افراد در خرابی دندان اثرگذار است. افرادی که تحت شیمی درمانی قرار می گیرند به مقدار زیادی دچار خشکی دهان می گردند. همچنین خانم های باردار در دوره حاملگی و یا فرآیند زایمان به دلیل تحلیل رفتن بدن، ممکن است آسیب پذیری بالاتری در زمینه پوسیدگی دندان داشته باشند.

روند پوسیدگی دندان

در مسیر خراب شدن دندان، می توان گفت مرحله درد جزء مراحل آخر است و تقریبا پوسیدگی دندان در آن کامل شده است. به همین خاطر توصیه می شود که به صورت دوره ای برای معاینه دندان ها به متخصص مراجعه کنیم تا در صورت شروع پوسیدگی آن را درمان کنیم. مراحلی که طی پوسیده شدن یک دندان اتفاق می افتد به شرح زیر است:

• مرحله ۱ : سم زدایی اولیه

تحت تاثیر فعالیت باکتری ها و به دلیل تماس اسید با دندان، لایه رویی دندان که از یک بافت سخت است مقاومت خود را از دست می دهد و با پیدایش لکه های سفید، فرآیند خراب شدن دندان شروع می شود.

• مرحله ۲: پوسیدگی مینای دندان

ادامه روند فعالیت باکتری ها، با تخریب کامل مینای دندان همراه می شود که رنگ روش آن را به تیره تغییر می دهد. در این مرحله عملا مینای دندان تخریب می گردد. حالا با گذر زمان حفره های ریز در سطح خراب شده بوجود می آیند.

• مرحله ۳: پوسیدگی عاج

در زیر مینای دندان، بافت حساس تر عاج قرار گرفته است که از آسیب پذیری بالاتری نسبت به دندان برخوردار است. زمانی که پوسیدگی به این ناحیه وارد شود، سرعت خراب شدن دندان افزایش می یابد و در مدت کوتاهتری دندان به طور کامل به سمت تخریب می رود. افرادی که به هنگام خوردن و آشامیدن دچار درد در دندان می شوند در این مرحله از خرابی دندان قرار دارند.

• مرحله ۴ : آسیب به پالپ

بافت شامل عصب ها و رگ های خونی در مرکزی ترین قسمت دندان قرار دارد که انواع حس های دریافتی از دندان توسط آن انجام می شود. اگر تخریب دندان وارد این مرحله شود، متخصص فرآیند عصب کشی دندان را تجویز می کند تا فرد دردهای زیادی را حس نکند.

• مرحله ۵: آبسه و تورم

فرآیند تخریب دندان به صورت کامل انجام گرفته و دندان به مرحله نابودی کامل رسیده است. حالا در اطراف آن چرک ایجاد می شود و منجر به تورم لثه می گردد. چنین شرایطی را آبسه دندان می گویند. نشانه های ظاهری آبسه دندان درد شدید در فک، تورم دیواره کناری دهان و لثه، تب و …می باشد.

علائم و نشانه ‌های پوسیدگی دندان

در دسته بندی انواع خراب شدن دندان متوجه شدیم که خیلی از پوسیدگی ها با چشم قابل مشاهده نیست و نمی توان از همان ابتدا به آنها پی برد. به همین خاطر معاینه های دوره ای توصیه می شود. در مراحل بالاتر خرابی دندان، نشانه های چون خشکی دهان، بوی بد دهان، حساسیت دندان به نوشیدنی های سرد و گرم، حساسیت به شیرینی، درد دندان،  تب، تورم، آبسه دندان و … می باشد.

از نظر ظاهری نیز در مراحل شدید شدن خرابی دندان تغییر رنگ آن از سفیدی به تیرگی و همچنین تخریب و شکسته شدن دندان قابل مشاهده است.

جلوگیری از پوسیدگی دندان

با رعایت برخی نکات بهداشتی و مراقبت های تغذیه ای می توانیم تا مقدار زیادی از این بیماری جلوگیری کنیم.

• مراجعه منظم به دندانپزشک : از آنجایی که بیماری های دندان در مراحل اولیه به صورت پنهانی هستند با معاینه منظم می توانیم در همان ابتدا از وجود آنها آگاهی پیدا کنیم جهت درمان و کنترل اقدام کنیم.
• عدم مصرف زیاد شیرینی : شیرینی جات عامل تحریک کننده باکتری پلاک برای تولید اسید می باشد.
• نوشیدن آب و غذاهای حاوی فلوراید: آب شیر در این زمینه توصیه می شود.
• رعایت بهداشت دهان و دندان : استفاده از مسواک و خمیر دندان و به کار بردن نخ دندان بهترین گزینه ها برای انجام بهداشت دهان و دندان هستند و تا مقدار زیادی به زیبایی و سفیدی دندان نیز کمک می کنند.

همچنین بخوانید: مراقبت های بعد از عصب کشی و پست و روکش

۳ راه پیشگیری از پوسیدگی دندان

• پوسیدگی شیارهای دندانی

علت ایجاد کننده پوسیدگی های دندانی باکتریها هستند. بر روی سطح دندانها لایه چسبنده ای ایجاد می شود که باکتری های ایجاد کننده پوسیدگی، بر روی آنها چسبیده و رشد و نمو می کنند. این لایه را پلاک دندانی می نامند. وقتی شما غذاها و یا نوشیدنی های دارای قند مصرف می کنید باکتریهای پلاک این قند را به اسیدهای ضعیفی تبدیل می کنند که به مرور باعث تخریب مینای دندان می‌شوند.

بر اساس سایت انجمن دندانپزشکی آمریکا ، چسبندگی پلاک دندانی به سطوح دندان سبب می شود اسید تولید شده در درازمدت در مجاورت بافت معدنی مینای دندان قرار بگیرد و آن را تخریب کند. پوسیدگیهای دندانی را می توان به دو گروه زیر تقسیم بندی کرد:

•  پوسیدگی سطوح صاف دندانی

این دسته از پوسیدگی ها بر روی سطوح جونده دندان های آسیا و در پشت دندان‌های جلو ایجاد می‌شود. در شیارهای دندانی پلاک دندانی به راحتی ایجاد می شود که نتیجه آن چیزی جز پوسیدگی نیست. استفاده از فیشورسیلانت یا شیار بندها مخصوصاً در دندانهای کودکان باعث پیشگیری از ایجاد پوسیدگی در این نواحی می شود.

پوسیدگی و جرم گرفتگی دندان می تواند باعث التهاب لثه و به مرور زمان بیماری های لثه شود.

•  محصولات پیشگیری کننده از پوسیدگی

این نوع از پوسیدگی در سطوح صاف دندانی نزدیک شیار لثه و یا در نواحی بین دندانی ایجاد می شود. استفاده صحیح از مسواک و همچنین نخ دندان نقش مهمی در پیشگیری از چنین پوسیدگی هایی دارد.

شما می توانید از لوازم و محصولات متعددی برای پیشگیری از ایجاد پوسیدگی دندان استفاده کنید. اصلی ترین وسیله برای پیشگیری از پوسیدگی دندان یک مسواک با کیفیت است. مسواک برقی نیز در این راستا می تواند به شما کمک کند. با استفاده از اطلاعات و مقالات این وبسایت و همچنین مشورت با دندانپزشک می‌توانید بهترین وسیله را برای خود انتخاب کنید.

خمیردندان و یا ژل های دندانی مکمل مسواک محسوب می شوند خمیردندان با دارا بودن مواد ساینده و همچنین فلوراید در پاک کردن دندان و محکم تر کردن مینا و عاج دندان نقش مهمی دارد.

وارنیش فلوراید که در کشور ما بیشتر برای کودکان استفاده می شود، باعث رفع حساسیت دندان ها نسبت به گرما و سرما و همچنین پیشگیری از پوسیدگیهای دندانی می شود وارنیش فلوراید دارای فلوراید غلیظ است و در عرض ۱ ساعت میتواند به مینا و عاج دندان نفوذ کند و باعث قوی تر شدن آنها شود.

با استفاده از روش هایی که در بالا به آنها اشاره شد می‌توان میزان بیماری را در کودکان و بزرگسالان به شدت کاهش داد. البته لازم است که رژیم غذایی را نیز کنترل کرد. محدود کردن استفاده از مواد قندی و اسیدی نقش بسیار مهمی در کاهش پوسیدگی های دندانی دارد.

استفاده از دهانشویه نیز می تواند در جلوگیری از پوسیدگی دندان موثر باشد.

درمان پوسیدگی دندان

اینکه خرابی دندان فرد در چه مرحله ای باشد، روش های درمان نیز متفاوت می باشد. مهمترین راه های درمانی در این زمینه عبارتند از :

• رفع پوسیدگی دندان با پر کردن

در مرحله های ابتدایی، میزان تخریب بسیار سطحی و کم است و عاج دندان سالم می باشد. در چنین شرایطی با کمک پر کردن دندان آن را ترمیم می کنند. به این صورت که حفره های ریز ایجاد شده با مواد ترمیمی پر می گردد.

• تقویت دندان پوسیده با روکش

وقتی که دیواره های دندان توانایی نگه داری مواد پر کننده را نداشته باشند، از روکش دندان استفاده می شود. متخصص ابتدا بافت تخریب شده را بر میدارد و پس از ترمیم، در لایه نهایی از روکش های سرامیکی یا با جنس های دیگر، استفاده می کند.

• عصب‌ کشی

زمانی که تخریب به بافت زیرین عاج دندان برسد و پالپ را دچار آسیب کند، ابتدا متخصص با عصب کشی درد های ایجادی در این قسمت را از بین می برد و سپس مراحل پر کردن یا روکش گذاری را انجام می دهد.

• کشیدن دندان

اگر متخصص تشخیص دهد که هیچ کدام از راه های بالا جوابگوی میزان خرابی دندان نیست، ابتدا آن را می کشد و از روش های درمانی دیگر مانند ایمپلنت برای جایگزین استفاده می کند. روش های جایگزینی زیادی برای دندان های کشیده شده وجود دارد که بستگی به نوع دندان، تعداد دندان های کشیده شده و … دارد.

درمان خانگی پوسیدگی دندان

تامین مواد معدنی، ویتامین ها و شرایط بهداشتی سالم بهترین راه کار خانگی جهت سلامتی دندان ها می باشد. کمبود ویتامین  D از جمله مواردی است که دندان آسیب پذیری بیشتری دارد، پس با قرار دادن مواد دارای این ویتامین در برنامه غذایی می توان تا مقدار زیادی از ادامه خراب شدن دندان جلوگیری کرد.

روزانه دو بار مسواک بزنید و از نخ دندان استفاده کنید. استفاده از خمیردندان مناسب محیط دندانها را از باکتری ها پاک سازی می کند و نمی گذارد به ادامه تخریب دندان بپردازند.

محلول های آب و نمک و دهانشویه از دیگر موارد مراقبتی مناسب است که با تکرار استفاده از این محلول ها، روند پوسیدگی دندان به مقدار زیادی کاهش پیدا می کند.

چای سبز به عنوان یک منبع طبیعی فلوراید نیز معرفی می شود و ریشه شیرین بیان و روغن میخک نیز در این زمینه کمک کننده هستند.

چه کسانی دچار پوسیدگی دندان می‌شوند؟

خرابی دندان فقط محدود به کودکان و افراد مسن نیست، بلکه تمام افراد جامعه در معرض این بیماری قرار دارند. اگر فردی موارد زیر را داشته باشد، مطمئنا گزینه مناسبی برای این بیماری می باشد :

• عدم رعایت بهداشت دهان و دندان
• مصرف بالای خوراکی ها و نوشیدنی های شیرین
• کاهش بزاق دهان و خشکی زیاد آن
• عدم مصرف ویتامین D به مقدار مناسب
• عدم مصرف مواد و آب دارای فلوراید
• مصرف زیاد نوشیدنی های گاز دار حاوی قند و هیدروکربنات
• عدم ترمیم دندان شکسته شده یا آسیب دیده

قرار داشتن در مرحله درمان بیماری های خاص و استفاده از پرتو درمانی